ماه
ماه تنها قمر سیارهٔ زمین است که با بازتاباندن نور خورشید، شب‌های زمین را کمی روشن میکند. ماه پنجمین قمر طبیعیِ بزرگ در سامانهٔ خورشیدی در میان ۱۷۳ قمر موجود در این سامانه است. قطرِ ماه حدودِ ۳٬۴۷۶ کیلومتر است. جوّ ندارد و در پهنهٔ آن دهانه‌های برخوردی درپیِ برخوردِ سنگ‌های آسمانی پدید آمده‌است. مساحت سطح آن حدود ۳۸ میلیون کیلومتر مربع (دقیق تر ۳۷ میلیون و ۹۳۰ هزار) است که در مقام مقایسه از مساحت قاره آسیا کمتر است.
کرهٔ ماه چهاردهمین جسم در سامانه خورشیدی بر پایهٔ جرم و حجم می‌باشد. قطر کرهٔ ماه یک‌چهارمِ کرهٔ زمین است و هیچ سیارهٔ دیگری در سامانهٔ خورشیدی، نسبت به اندازهٔ خود، دورگردی به این بزرگی ندارد.چگالی ماه چهار پنجم چگالی زمین است.
کاربرد ماه در زمانهای گذشته
انسان‌ها از قدیم از کرهٔ ماه و چرخش منظم آن برای گاهشماری، به‌ویژه در کشاورزی، بهره می‌گرفتند. مسافران و دریانوردان نیز از نور و حضور ماه برای جهت‌یابی و ناوبری استفاده می‌کردند؛ ماه هم‌چنین در اسطوره‌های اقوام حضور زیادی داشته و در برخی فرهنگ‌ها حتی آن را به‌عنوان یک ایزد پرستش می‌کرده‌اند. گرانش (جاذبهٔ) ماه باعث به‌وجود آمدن جزر و مد آب‌های کرهٔ زمین میشود. گرانش کرهٔ ماه هم‌چنین باعث باثبات ماندن محور گردش زمین به دور خود میشود که درصورت عدم وجود ماه، انحراف محوریِ زمین مرتباً تغییر می‌کرد و این امر باعث آشفته شدن آب‌وهوا و فصل‌ها در زمین می‌شد.
شکل‌گیری ماه
ماه و زمین به‌گونهٔ هم‌زمان و حدود ۴٫۵ میلیارد سال پیش شکل گرفتند. جِرم ماه ۱/۸۱ام جِرم زمین است اینکه ماه دقیقاً چگونه به‌وجود آمده، هنوز معلوم نشده‌است. ممکن است همراه با زمین در اوایل شکل‌گیری سامانهٔ خورشیدی شکل گرفته‌باشد، یا اینکه بعدها جذب میدان جاذبه شده و در مدار زمین قرار گرفته‌است. نظریه‌ای که بیش از دیگر نظریه‌ها پذیرفته شده، این است که ماه از برخورد یک سیارک به‌اندازهٔ مریخ به زمین به‌وجود آمده‌است.
شواهد جدید
در پژوهشی در ژوئن ۲۰۱۴ (خرداد ۱۳۹۳)، شواهد جدیدی از نحوهٔ به‌وجود آمدن کرهٔ ماه به‌دست آمد. به‌نظر پژوهشگران، احتمالاً کرهٔ زمین در «دورهٔ جوانی» با یک کرهٔ دیگر به‌اندازهٔ کرهٔ مریخ، که دانشمندان آن را سیارهٔ تیا (دارای نوع خاصی از اتم اکسیژن) نام‌گذاری کردند، برخورد کرد و نتیجهٔ آن، انفجاری عظیم و ایجاد «ابر عظیمی» از قطعات و گردوخاک این دو کره در فضا بود. کرهٔ ماه از به هم پیوستن این قطعات پدید آمد.
ویژگی‌های فیزیکی
بر طبق یافته‌های جدید آب در ماه موجود است.و برخلاف زمین، ماه دارای هوا، زندگی و میدان مغناطیسی نیست. نمی‌توان گفت که ماه کاملاً غیرفعال است، زیرا «ماه‌لرزه» را باید نشانه‌ای از وجود نوعی حرکت در درون آن دانست. ماه در دوران گذشته، آتشفشانهایی داشته‌است؛ اما غالب حفره‌هایی را که در آن می‌بینیم، نتیجه اصابت سنگ‌های آسمانی در اولین روزهای شکل‌گیری آن است. بعضی از این حفره‌ها عظیمند برای نمونه عمق حفره نیوتون ۸٬۰۰۰ متر است. هنگامی که سفینه فضایی شوروی به نام لونا ۳ از پشت ماه عکس گرفت، دانشمندان دیدند که روی پنهان ماه درست مانند روی آشکار آن نیست. در آنجا، تعداد حفره‌ها بسیار بیشتر بود؛ اما به‌طور کلی، از حفره‌های روی آشنای ماه کوچک‌تر بودند.
چرا ماه به روی زمین سقوط نمی‌کند
زمین با نیروی گرانش ماه را به سوی خود می‌کشد. اگر انسان ماه را که در حقیقت بی‌وقفه به دور سیاره ما می‌چرخد، از گردش بازمی‌داشت، ماه فقط برای مدت کوتاهی ثابت می‌ایستاد، آنگاه با سرعتی فزاینده به سمت زمین می‌شتافت و در نهایت با آن برخورد می‌کرد. البته این عمل میسر نیست. ماه از همان زمانهای اولیه با سرعتی برابر ۳۶۵۹ کیلومتر در ساعت به دور زمین در حال گردش بوده‌است. در اثر این حرکت گردشی، یک نیروی گریز از مرکز به سمت خارج ایجاد میشود، که درست به اندازه نیروی گرانش زمین که به سمت داخل کشش دارد، است. این دو نیروی مخالف، اثر یکدیگر را به‌طور متقابل خنثی می‌کنند، به نحوی که ماه همواره بر مدار خود باقی می‌ماند.
12 مرد معروف فرستاده شده به ماه
بین سال‌‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ آمریکایی‌ها تقریبا هر شش ماه یک بار روی ماه فرود آمدند و در برخی از این فرودها، فضانوردان فرصت پیاده‌روی روی این کره را داشتند که نام‌هایی را در تاریخ انسان و فضانوردی جاودان کرد.
در زیر به معرفی برخی از این ماه نوردان میپردازیم.
اولین ماه نورد
در سال ۱۹۶۹ (۲۹ تیرماه ۱۳۴۸ خورشیدی) «نیل آرمسترانگ»، فضانورد آمریکایی به عنوان نخستین انسان، قدم بر سطح ماه گذاشت و جای پایش روی این کره و تاریخ بشر ماندگار شد.
دومین ماه نورد
«باز آلدرین»، دومین انسان روی کره ماه بود که پس از آرمسترانگ پیاده شد. در این تصویر او در کنار یکی از تجهیزات ماه به نام «ایگل» دیده میشود و در انعکاس روی کلاه خود نیز، تصویر آرمسترانگ که در حال عکاسی است قابل دیدن است.
سومین ماه نورد
الن بین»، فضانورد آپولوی در این تصویر یک محفظه محتوی خاک نمونه از ماه را در دست دارد. این فضاپیما در نوامبر ۱۹۶۹ (آبان ۱۳۴۸) روی سطح ماه فرود آمد و سومین و چهارمین انسان را به این قمر زمین برد.
«ادگار دی میشل» در نخستین ماه‌نوردی که توسط سرنشینان آپولوی ۱۴ در پنجم فوریه ۱۹۷۱ (۱۶ بهمن ۱۳۴۹) انجام شد، در حال نصب یک لرزه‌نگار روی سطح ماه دیده میشود. این نخستین آزمایش لرزه‌نگاری خارج از کره زمین بود. عکس توسط دوربین اتمی که روی یک ربات فضایی نصب شده بود گرفته شده است؛ در این سفر از این ربات برای حمل تجهیزات استفاده می‌شد.
پنجمین ماه نورد
«جیمز اروین»، خلبان ماه‌نشین آپولوی ۱۵ در حال سلام نظامی به «دیوید اسکات» است که از او عکس می‌اندازد. تصویر او در کنار پرچم آمریکا و ماه‌نشین آپولوی ۱۵ دیده میشود. این مأموریت در اول اوت ۱۹۷۱ (۱۵ مرداد ۱۳۵۰) انجام شد.
ششمین ماه نورد
«چارلز دوک»، فضانورد آپولوی ۱۶ در حال جمع‌آوری نمونه از سطح ماه است. این عکس توسط جان یونگ، دیگر فضانورد این سفینه در ۲۱ آوریل ۱۹۷۲ (اول اردیبهشت ۱۳۵۱) گرفته شده است.
هفتمین ماه نورد
هرسیون اشمیت در کنار یک تخته‌سنگ بزرگ روی ماه در حال پیاده‌روی‌ست. او به همراه اوگن سرنان، دو فضانوردی بودند که طی سومین عملیات آپولوی ۱۷، در دسامبر ۱۹۷۲ (دی ماه ۱۳۵۱) روی ماه فرود آمدند.
هشتمین ماه نورد
اوگن سرنان در این عکس که در نخستین پیاده روی روی ماه در عملیات آپولوی ۱۷ گرفته شده، گوشه پرچم آمریکا را در دست نگه داشته است. او آخرین انسانی بود که روی ماه راه رفت و قبل از آنکه به نردبان فضاپیما برسد، حروف نام تنها فرزندش را روی خاک ماه ترسیم کرد. او در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۷ (۲۷ دی ماه ۱۳۹۵) در تگزاس درگذشت.
مریخ ۲، ناموفق. ۱۹۷۱ میلادی. سطح‌نشین مریخ ۲ موفق به فرود آوردن ربات Prop-M نشد. Prop-M دارای ۲ اسکی برای حرکت بر روی سطح مریخ بود.
سژرنر، موفق. سطح‌نشین رهیاب مریخ در تاریخ ۴ ژوئیه ۱۹۹۷ بر سطح مریخ نشست.
