حسابداری مالیاتی
پردیس فناوری کیش_طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت_گروه مدیریت مالی:
مالیات بهترین و منطقی ترین راه برای تأمین بودجه کشور است . دریافت مالیات دقیق و درست از اشخاص حقیقی و حقوقی می تواند اختلاف طبقاتی در کشور را کاهش دهد و به تأمین خدمات عمومی ضروری کمک کند .سیستم مالیاتی درست و سالم به نظام اقتصادی کشور کمک بسیاری می کند .
هدف از اخذ مالیات معمولا دولت ها مالیات را با اهداف مختلفی اخذ می کنند . از این اهداف می توان به موارد کلی زیر اشاره کرد :
تأمین قسمتی از هزینه های عمومی دولت (اهداف درآمدی)
دولت ها برای تأمین مخارج جامعه جهت رفع نیازهای اساسی و عمومی افراد جامعه این مالیات را اخذ می کنند .
تقسیم عادلانه درآمد و ثروت در جامعه (اهداف توزیعی)
اگر دولت دارای سیستم مالیاتی کارآمدی باشد می تواند به تحقق این هدف کمک کند . دولت با گرفتن مالیات از صاحبان درآمد و مصرف آن برای حمایت از فقراء و کم درآمدها می تواند به توزیع عادلانه درآمد و ثروت در جامعه دست پیدا کند .
کنترل نرخ تورم جامعه (هدف گذاری تثبیتی)
دولت می تواند هنگامی که تورم در جامعه وجود دارد با بالا بردن نرخ مالیات بر مصرف تقاضای کل جامعه را کم کند ؛ و یا اینکه در حالت رکود اقتصادی دولت با پایین آوردن نرخ مالیات و یا گاهی حتی با دادن یارانه بر مصرف مردم را ترغیب به خرید کالاها کند .
کنترل حجم واردات و صادرات (اهداف تخصیصی)
دولت با هدف جهت دهی جامعه به سوی مصرف برخی کالاها این مالیات را وضع می کند . مثلا با افزایش مالیات بر مصرف کالاهای وارداتی مردم را به مصرف کالاهای داخلی ترغیب کند و یا با افزایش مالیات کالاهای زیان بخش همچون سیگار باعث کم تر شدن تولید و مصرف آن کالا شود .
مالیات در صورتی می تواند اثر بخش باشد و به اهداف خود دست پیدا کند که از اصول خود پیروی کند در غیر این صورت نه تنها نمی تواند به اهداف خود دست پیدا کند بلکه ممکن است که تأثیرات معکوس نیز داشته باشد .
انواع مالیات
بر اساس قانون مالیاتی کشور مالیات های قابل وصول توسط دولت به دو گروه اصلی تقسیم می شود :
گروه اول – مالیات های مستقیم
مالیات هایی هستند که مشخصات پرداخت کنندگان آنان برای سازمان مالیاتی کشور مشخص است . در واقع این نوع مالیات به طور مستقیم از دارایی و درآمد افراد کسر می شود . مالیات های مستقیم به دو دسته زیر تقسیم می شوند :
۱- مالیات بر دارایی
مالیاتی است که به اموال و دارایی شخص تعلق می گیرد . این نوع مالیات شامل موارد زیر است :
مالیات بر ارث
مالیات بر حق تمبر
مالیات بر درآمد اتفاقی
مالیات بر سالانه املاک
مالیات بر مستغلات مسکونی خالی
۲- مالیات بر درآمد
مالیات بر درآمد مالیاتی است که بر اساس نرخ مالیاتی مقرر در همان سال از درآمد های به دست آمده توسط اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت می شود . این نوع مالیات شامل موارد زیر است :
مالیات بر درآمد املاک
مالیات بر درآمد کشاورزی
مالیات بر درآمد حقوق
مالیات بر درآمد مشاغل
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
مالیات درآمد اتفاقی
مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف
گروه دوم – مالیات های غیر مستقیم
این گروه از مالیات ها ، مالیات هایی هستند که مشخصات پرداخت کننده آن برای سازمان مالیاتی کشور نا مشخص است . این مالیات ها به قیمت نهایی کالاها و خدمات اضافه می شود و به مصرف کننده تحمیل می شود . این مالیات به دسته های زیر تقسیم می شود :
۱- مالیات بر واردات
مالیات بر حقوق گمرکی
مالیات بر سود بازرگانی
مالیات بر حق ثبت سفارش کالا
مالیات بر واردات اتومبیل
مالیات بر حق ثبت
۲- مالیات بر مصرف و فروش
مالیات بر فرآورده های نفتی
مالیات بر تولید الکل طبی و بهداشتی
مالیات بر نوشابه های غیر الکلی
مالیات بر فروش سیگار
مالیات بر اتومبیل
مالیات بر نقل و انتقال اتومبیل
مالیات بر حق اشتراک تلفن های خودکار و خدمات مخابراتی بین المللی
مالیات بر نوار ضبط صوت و تصویری
مالیات فروش خاویار
مالیات بر ارزش افزوده (از ابتدای مهر ماه ۱۳۸۷ به اجرا گذاشته شده است . )
اصول اخذ مالیات
دو اصل در اخذ مالیات همواره باید رعایت شود :
-
اصل فایده
-
اصل توانایی پرداخت
مالیات بر مصرف و فروش بر اساس اصل فایده است . یعنی هر فرد به میزانی که از خدمات دولتی استفاده می کند ، به همان میزان در تأمین هزینه های دولتی نیز مشارکت کند .
مالیات بر درآمد بر اساس اصل توانایی پرداخت است . یعنی هر شخصی به هر میزانی که توانایی دارد در پرداخت مالیات مشارکت کند .
مالیات های تکلیفی
مالیات های تکلیفی ، مالیات های هستند که پرداخت کنندگان وجوه طبق قانون مالیات های مستقیم مکلف به کسر و پرداخت آن ها در مواعد قانونی تعیین شده می باشند . این مالیات ها شامل موارد زیر هستند :
مالیات بر درآمد حقوق
مالیات حق الوکاله
مالیات حق الزحمه
مالیات بر درآمد اجاره املاک
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی خارجی بابت واگذاری امتیازات و سایر حقوق خود از ایران و واگذاری فیلم های سینمایی
مالیات اشخاص حقوقی خارجی و مؤسسات مقیم خارج
مالیات مؤسسات بیمه
مالیات مدیران تصفیه اشخاص حقوقی
مالیات مسئولیت آخرین مدیران شخص حقوقی و مدیران تصفیه و ضامن ها
مالیات منافع بلاعوض اموال
مالیات نقل و انتقال سهام
اشخاص مشمول مالیات
به استناد ماده ۱ ق.م.م اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات می باشند :
-
کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران طبق مقررات باب دوم .
-
هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می نماید .
-
هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران تحصیل می کند .
-
هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می کند .
-
هر شخص غیر ایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران تحصیل می نماید و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمک های فنی و یا واگذاری فیلم های سینمایی (که به عنوان بها یا حق نمایش یا هر عنوان دیگر عاید آن ها می گردد) از ایران تحصیل می کند .
اشخاص مشمول مالیات به طور خلاصه در جدول زیر نشان داده شده است .
| اشخاص مشمول مالیات | ایرانی مقیم ایران | ایرانی مقیم خارج از ایران | غیر ایرانی | |||
| اموال و درآمد | حقیقی | حقوقی | حقیقی | حقوقی | حقیقی | حقوقی |
| اموال یا املاک در ایران | مشمول | مشمول | مشمول | مشمول | مشمول | مشمول |
| درآمد تحصیل شده در ایران | مشمول | مشمول | مشمول | مشمول | مشمول | مشمول |
| درآمد تحصیل شده در خارج از ایران | مشمول | مشمول | – | مشمول | – | – |
اشخاص معاف از مالیات
اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات نمی باشند :
-
وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی .
-
دستگاه هایی که بودجه ی آن ها وسیله ی دولت تأمین می شود .
-
شهرداری ها .
لازم به ذکر است که :
شرکت هایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آن ها متعلق به مؤسسات بالا باشد از پرداخت مالیات معاف نیستند .
اگر هر یک از مؤسسات بالا فعالیتی غیر از فعالیت های مؤسسه داشته باشد و از آن طریق کسب سود کند ، درآمدهایی که از فعالیت های غیر فعالیت مشخص مؤسسه کسب می کند مشمول مالیات است .
معافیت های مالیاتی مذکور برای مواردی که از طرف حضرت امام خمینی (ره) یا مقام معظم رهبری دارای مجوز می باشند بر اساس نظر مقام معظم رهبری است .
مالیات بر حسب تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) پرداختی است الزامی و بلاعوض . مالیات ممکن است به شخص ، موسسه ، دارایی و غیره تعلق گیرد .
مالیات بر درآمد مشاغل
به منظور تکریم مؤدیان مالیاتی و افزایش سطح رضایتمندی و کاهش ترددهای غیر ضروری آنان، با توجه به تمهیدات در نظر گرفته شده، ارسال الکترونیکی اظهارنامه های مالیاتی عملکرد سال ۱۳۹۲ با استفاده از کد ملی(username ) و کد رهگیری ( password ) که در هنگام پیش ثبت نام الکترونیکی تخصص یافته،کفایت داشته ونیازی به چاپ و ارائه نسخه کاغذی اظهارنامه به واحد مالیاتی نمی باشد.
کسبه، اصناف، پیشه وران، صنعت گران و سایر افرادی که به صورت شخصی حقیقی بابت درآمد حاصل از اشتغال به مشاغل آزاد و به طور انفرادی یا مشارکت مدنی فعالیت دارند به تفکیک بندهای الف، ب و ج ماده قانون مالیات های مستقیم (ق.م.م) مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می باشند.
تکالیف مؤدیان
-
صاحبان مشاغل مکلفند ظرف چهار ماه از تاریخ شروع فعالیت ، مراتب را کتبأ به اداره امور مالیاتی محل شغل خود اعلام نمایند و دفترچه ثبت نام دریافت و با تکمیل آن ، نسبت به تشکیل پرونده اقدام نمایند.
-
صاحبان مشاغل می بایست نسبت به ثبت نام الکترونیکی و دریافت شماره اقتصادی به منظور بهره مندی از خدمات الکترونیکی نوین اقدام نمایند. لذا باید با مراجعه به نشانی WWW.TAX.GOV.IR وپس از انجام مراحل پیش ثبت نام ، نام کاربری و رمز عبور دریافت و در نهایت مراحل ثبت نام خود را کامل نمایند. مؤدیانی که مراحل ثبت نام الکترونیکی خود تکمیل نمایند، از مزایای تسهیلات خدمات الکترونیکی نظیر: امضای الکترونیکی در فرایندهای مالیاتی ، پرداخت الکترونیکی و تسلیم الکترونیکی اظهارنامه های مالیاتی و… برخوردار خواهند گردید.
-
تمامی صاحبان مشاغل مکلفند اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیت های شغلی هر سال خود را تا آخر تیر ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم و مالیات متعلق را به نرخ ماده ۱۳۱ (ق.م.م) پرداخت نمایند.
-
محل تسلیم اظهارنامه مؤدیانی که محل شغل ثابت ندارند ، اداره امور مالیاتی محل سکونت آن ها می باشد.
-
صاحبان کارگاه ها و واحدهای تولیدی که دارای دفتر، فروشگاه و شعبه در سایر محل ها هستند، می بایست اظهارنامه مربوط به تمامی فعالیت های انجام شده را به اداره امور مالیاتی محل اسقرار کارگاه یا واحد تولیدی ، تحویل نمایند.
-
اظهارنامه مالیاتی صاحبان مشاغل شامل ترازنامه و حساب سود و زیان یا حساب درآمد و هزینه یا خلاصه وضعیت درآمد و هزینه حسب مورد ، خواهد بود.
-
بر اساس ماده ۱۲۱ قانون برنامه پنجم توسعه، صاحبان مشاغل براساس اولویت ، از اول سال ۱۳۹۲ملزم به نصب و راه اندازی و استفاده از سامانه های فروش ( مکانیزه فروش )گردیده اند.
ماده ۹۵ قانون مالیات های مستقیم، تکلیف صاحبان مشاغل مختلف را در خصوص نگهداری دفتر و اسناد و مدارک مثبته در سه گروه به شرح ذیل مشخص نموده است:
الف) مشاغل موضوع بند الف ماده ۹۶ ق.م.م
صاحبان مشاغلی که مکلف به ثبت فعالیت های شغلی خود در دفاتر روزنامه و کل موضوع قانون تجارت هستند ، مانند : بازرگانان ، صاحبان مؤسسات حسابرسی ، مهندسی ، تبلیغاتی و بازاریابی،حمل و نقل موتوری….، صاحبان کارخانه ها و واحدهای تولیدی ، بیمارستان ها ، متل ها و هتل ها ، مراکز آموزشی و….، بنکداران و عمده فروشی ها و…
ثبت و پلمب دفاتر روزنامه و کل ، در سال اول باید حداکثر تا ۳۰روز پس از شروع فعالیت و در سنوات آتی باید قبل از شروع سال مالیاتی (شمسی) با مراجعه و درخواست مؤدی ، توسط اداره ثبت شرکت ها و مؤسسات غیر تجاری مربوط انجام شود.
ب) مشاغل موضوع بند ب ماده ۹۶ق.م.م
صاحبان مشاغلی که مکلف به ثبت فعالیت های شغلی خود در دفاتر مشاغل ( درآمد و هزینه ) هستند. مانند : صاحبان کارگاه های صنعتی ، مشاغل ساختمانی ، مراکز فرهنگی ، سینماها ، مشاغل فیلمبرداری،میهمان سراها، دفاتر اسناد رسمی ، آزمایشگاها ، نمایشگاه های اتومبیل ، تعمیرگاه های مجاز و… سازندگان و فروشندگان طلا و جواهر و عاملان فروش و فروشندگان آهن آلات و دلالان و حق العمل کاران و…
نکته ۱: ثبت دفتر درآمد و هزینه ، در سال اول فعالیت باید حداکثر تا ۳۰ روز پس از شروع فعالیت و در سنوات آتی باید قبل از شروع سال مالیاتی ( شمسی ) با مراجعه به اداره امور مالیاتی مربوط انجام شود .
نکته ۲: راهنمای تحریر و تنظیم این دفاتر از سوی سازمان امور مالیاتی کشور ، در اختیار اتحادیه ها و مجامع امور صنفی قرار گرفته است .
ج) مشاغل موضوع بند ج ماده ۹۶ق.م.م
صاحبان مشاغلی که مشمول مقررات بندهای (الف) و (ب) نیستند ، مشمول بند (ج) بوده و ارائه صورت خلاصه وضعیت درآمد و هزینه طبق نمونه های تعیین شده از طرف سازمان امور مالیاتی برای آن ها کفایت می نماید .
صاحبان مشاغل موضوع بند الف ماده ۹۶ ق.م.م در صورت پرداخت موارد موضوع ماده (۱۰۴) قانون مذکور ، مکلفند در هر پرداخت ، مالیات تکلیفی را کسر و ظرف مدت سی روز به حساب اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی ، واریز نمایند.
اشخاص حقیقی موضوع بندهای الف و ب ماده ۹۶ ق.م.م مکلفند مطابق دستور العمل موضوع ماده ۱۶۹مکرر ق.م.م ضمن صادر نمودن صورت حساب برای معاملات و درج شماره اقتصادی خود در تمامی صورت حساب ها، فرم ها واوراق مربوط، فهرست معاملات خود را به صورت فصلی تا یک ماه پس از پایان هر فصل ترتیبات مورد نظر سازمان امور مالیاتی، به اداره امور مالیاتی ذیربط ارائه نمایند.
پرداخت کنندگان حقوق هنگام هر پرداخت یا تخصیص آن مکلفند مالیات متعلق را طبق مقررات محاسبه و کسر و ظرف سی روز ضمن تسلیم فهرستی شامل نام و نشانی دریافت کنندگان حقوق و میزان آن ، به اداره امور مالیاتی محل پرداخت نمایند .
رسیدگی و نحوه تعیین درآمد مشمول مالیات مشاغل
نحوه تعین درآمد مشمول مالیات
الف) با قبولی دفاتر و یا قبولی درآمد مشمول مالیات مندرج در اظهارنامه .
در صورت قبولی دفاتر ارائه شده از سوی مؤدی ،درآمد مشمول مالیات ،به شرح ذیل محاسبه می شود:
( استهلاکات + هزینه های قابل قبول ) – ( سایر درآمدها + فروش کالا و خدمات )= درآمدمشمول مالیات
ب) از طریق علی الرأس
در موارد زیر ، درآمد صاحبان مشاغل به صورت علی الرأس تشخیص خواهد شد .
ب-۱) در صورتی که تا موعد مقرر ترازنامه و حساب سود و زیان و یا حساب درآمد و هزینه و حساب سود و زیان حسب مورد ، تسلیم نشده باشد .
ب-۲) در صورتی که مؤدی به درخواست اداره امور مالیاتی مربوط از ارائه دفاتر و یا مدارک حساب در محل کار خود خودداری نماید .
ب-۳) در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای درآمد مشمول مالیات ، به نظر ادهره امور مالیاتی ، غیر قابل رسیدگی تشخیص داده شود ، یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آئین نامه مربوط مورد قبول واقع نشود .
سازمان امور مالیاتی می تواند برای برخی از اصناف و مشاغل و در مناطق مقنضی ، در هر سال درآمد مشمول مالیات تمام یا برخی از مؤئیان مشمول بند ( ج ) ماده ۹۵ ( ق.م.م ) را با نظر اتحادیه مربوط تعیین و مالیات متعلقه را که قطعی خواهد بود ، وصول نماید .
سازمان امور مالیاتی در جهت اجرای مطلوب تر عدالت مالیاتی ، استفاده بهینه از منابع و توسعه و ترویج فرهنگ خود اظهاری ، طرح خود اظهاری درآمد مشمول مالیات و مالیات عملکرد سال ۱۳۹۲ صاحبان مشاغل موضوع بند های الف ، ب و ج ماده قانون مالیاتهای مستقیم را به مرحله اجرا در آورده است . بنابراین اظهارنامه های تسلیمی هر یک از مؤدیان که با رعایت مقررات و شرایط زیر تسلیم گردد مشمول طرح خوداظهاری خواهد بود
شرایط خود اظهاری :
-
ارائه اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال ۱۳۹۲ به صورت الکترونیکی از طریق سامانه عملیات الکترونیکی مؤدیان مالیاتی در موعد مقرر قانونی
-
تکمیل اظهارنامه مالیاتی شامل ” ترازنامه و حساب سود و زیان ” برای هر یک از مؤدیان بند ( الف ) و ” حساب درآمد و هزینه ” برای هر یک از مؤدیان بند ( ب ) و ” خلاصه وضعیت درآمد و هزینه سالانه ” برای هر یک از مؤدیان بند ( ج )
-
در موارد تقسیط مالیات ابرازی ، پرداخت حداقل ۴۰% مالیات به صورت نقد به همراه اظهارنامه و مابقی در ۶ قسط مساوی ماهانه تا پایان دی ماه ۱۳۹۳
توجه : اشخاصی که طبق اعلام سازمان امور مالیاتی کشور در سال ۱۳۹۳ مکلف به ثبت نام برای دریافت شماره اقتصادی می شوند ، در صورت عدم ثبت نام در مهلت تعیین شده ، از کلیه معافیت ها و بخشودگی جریمه های مقرر در قانون مالیات های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال مربوط محروم می شوند .
معافیت مالیاتی و هزینه های قابل قبول
معافیت مالیاتی
درآمد سالانه مشمول مالیات صاحبان مشاغل که اظهارنامه خود را در موعد مقرر تسلیم کرده اند و تا میزان معافیت مالیات بر حقوق ( برای عملکرد سال ۱۳۹۲ معدل ۱۰۰,۰۰۰,۰۰ ریال ) از پرداخت مالیات معاف و مازاد آن به نرخ ماده ۱۳۱ ( ق.م.م ) مشمول مالیات خواهد بود .
نکته ۱ : عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر موجب عدم برخورداری از معافیت مذکور می باشد .
نکته ۲ : بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۱۹ قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه ، در طول اجرای برنامه ( ۱۳۹۴ – ۱۳۹۰ ) تسلیم اظهار نامه در موعد مقرر ، شرط برخورداری از هر گونه معافیت مالیاتی است .
نکته ۳ : در مشارکت های مدنی ، شرکا حداکثر از ۲ معافیت استفاده خواهند کرد و باقیمانده سهم هر شریک جداگانه مشمول مالیات خواهد بود .
نکته ۴ : شرکایی که رابطه زوجیت دارند به لحاظ استفاده از معافیت در حکم یک شریک تلقی می شوند و معافیت تنها به زوج تعلق می گیرد .
نکته ۵ : با عنایت به حکم مالیاتی بند ۵۱ قانون بودجه سال ۱۳۹۲ کل کشور ، ( موضوع تبصره ( ۲ ) ماده ( ۱۱۹ ) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه ) شرط تسلیم اظهارنامه مالیاتی برای برخورداری از معافیت مالیاتی موضوع ماده ۱۰۱ ق.م.م برای صاحبان مشاغل وسایط نقلیه ، برای عملکرد سالهای ۱۳۹۰ ، ۱۳۹۱ ، ۱۳۹۲ حذف گردیده است .
هزینه های قابل قبول ( در صورت قبولی دفاتر )
هزینه هایی برای تشخیص درآمد مشمول مالیات ، قابل قبول خواهند بود که :
-
در حدود متعارف متکی به مدارک باشند .
-
منحصراً مربوط به تحصیل درآمد موسسه در سال مالی مورد رسیدگی با رعایت حد نصاب های مقرر باشند .