گاز طبیعی
معمولاً گاز گفته میشود نوعی سوخت فسیلی گازی شکل است. گاز طبیعی سوختی است که معمولاً اثرات زیانآور کمتری نسبت به سوختهای فسیلی دارد و جزء منابع تجدیدناپذیر میباشد.
در حال حاضر ۲۰ درصد مصرف جهانی انرژی را گاز طبیعی تشکیل میدهد که با آهنگ ۲٫۴ درصد در حال رشد است
تاریخچه
گاز طبیعی دارای تاریخی چند هزار سالهاست.
تقریباً در سال ۹۴۰ قبل از میلاد، مردمان سرزمین چین با استفاده از نیهای تو خالی گاز طبیعی را از محل آن در خشکی به ساحل رسانده و از آن برای جوشاندن آب دریا و استحصال نمک استفاده میکردند. برخی از صاحبنظران اعتقاد دارند که چینیها چاههای گاز را حتی تا عمق ۶۰۰ متری نیز حفر میکردند. همچنین حفر چاههای گاز در ژاپن در حدود سال ۶۰۰ قبل از میلاد گزارش شدهاست. سایر تمدنهای باستانی نیز خروج گاز از زمین را متوجه شده و دریافته بودند که قابل اشتعال است و میسوزد. لذا معابدی برای محصور نگه داشتن این «شعلههای جاودان» پر رمز و راز که بازدیدکنندگان به دیده احترام به آنها مینگریستند بنا شد. گزارشهای مختلفی از ستونهای آتش و آبی جوشان و سحرآمیز که مانند روغن شعلهور میشد به ثبت رسیدهاست. اما اهمیت گاز طبیعی به عنوان سوخت مورد استفاده در زندگی بشر از اوایل دهه ۱۹۳۰ آغاز شد. در اواخر قرن بیستم مشخص شد که گاز طبیعی در بخش اعظم جهان صنعتی به یک منبع انرژی بسیار ضروری و حیاتی مبدل شدهاست. زغالسنگ در قرن نوزدهم انقلاب صنعتی را سبب شد و نفت خام که سوخت قرن بیستم بود باعث توسعه اقتصادی در جهان شد.
چگالی گاز طبیعی
چگالی گاز متان ۵۵ صدم است، ولی با توجه به ترکیبات سنگینتر همراه گاز طبیعی، چگالی آن میتواند به حدود ۶۵صدم نیز برسد. بنا بر این گاز طبیعی از هوا سبکتر بوده و در صورت نشت از خطوط لوله و یا سایر اجزاء شبکه گاز و یا لوله کشی وسائل گاز سوز در منازل بسمت بالا حرکت میکند و در مکانهای مسقف قسمت زیادی از گاز نشت شده در زیر سقف تجمع میکند.
اما سبکتر بودن گاز طبیعی با عث نمیشود که همه گاز نشت یافته از یک محل بسمت بالا برود بلکه بخشی از گاز نیز، بویژه در صورتی که عناصر تشکیل دهنده هوا با آن اختلاط کامل پیدا کنند، بهمراه هوا به اطراف نیز پراکنده میشود . و چون غلظتهای پائین گاز در هوا خطرناکتر است قابلیت انفجار در اطراف محل نشت نیز وجود دارد .
گاز طبیعی بعد از هیدروژن پاکترین نوع سوخت فسیلی برای طبیعت است. زیرا عمدتاً دیاکسیدکربن و بخار آب تولید میکند. علاوه بر این متان یکی از مواد خام اصلی برای ساخت حلالها و دیگر مواد شیمیایی ارگانیک است. پروپان و بوتان نیز از گاز طبیعی استخراج میشوند. گاز نفتی مایع شده (Liquefied Petroleum Gas) یا (LPG) اصولاً همان پروپان است و اغلب به جای گاز طبیعی در مناطق فاقد خطوط لوله مورد استفاده قرار میگیرد.
گاز طبیعی غالباً ناخالصیهایی چون دیاکسیدکربن (گاز اسیدی)، سولفید هیدروژن (گاز ترش) و آب و همچنین نیتروژن، هلیوم و سایر گازهای نادر را به همراه دارد. دیاکسید را به حوزههای نفتی قدیمی تخلیه شده تزریق میکنند تا تولید آنها افزایش یابد. نیتروژن نیز گازی است قابل تزریق به حوزههای نفتی و هلیوم در صنایع الکترونیک تارتل موارد استفاده ارزشمند و فراوان دارد.
سولفید هیدروژن (H2S) بسیار سمی است و مقادیر بسیار ناچیز آن نیز میتواند کشنده و مهلک باشد. سولفید هیدروژن بسیار خورنده و فرساینده است و میتواند به لولهها، اتصالات و شیرهای چاه آسیب و خسارت وارد کند. بنابراین قبل از انتقال گاز طبیعی به خطوط لوله، سولفید هیدروژن جداسازی شده و دیاکسید کربن و آب آن نیز از طریق آبزدایی یا نمکگیری گرفته میشود.