کشف نخستین نشانه‌های بیماری پارکینسون در مغز

حدود ۱۰۰ فرد دارای یک جهش نادر در ژنی به نام SNCA شناخته شده‌اند که آن‌ها را در معرض خطر خاص ابتلا به بیماری پارکینسون قرار می‌دهد. این امر موجب شده است که این افراد برای مطالعه‌ی علل ریشه‌ای این مشکل ناتوان‌کننده مناسب باشند. بیشتر این افراد در شمال پلوپونز در یونان و شماری از آن‌ها نیز در کامپانیای ایتالیا زندگی می‌کنند. تعدادی از این افراد موافقت کردند که در مطالعه‌ای جدید از سوی کینگز کالج لندن شرکت کنند.

بیش از ۶ میلیون نفر در سرتاسر جهان مبتلا به بیماری پارکینسون هستند: این بیماری پس از بیماری آلزایمر، شایع‌ترین اختلال نورودژنراتیو است. نشانه‌های این بیماری که طی زمان بدتری می‌شوند، شامل علائم حرکتی مانند خشکی و کندی حرکات، لرزش و نیز علائم غیرحرکتی مانند مشکلات حافظه می‌شود.

پژوهشگران درحال تلاش برای یافتن یک نشانگر قابل اعتماد برای این بیماری بوده‌اند که بتوان افراد در معرض خطر را قبل از آغاز علائم حرکتی شناسایی کرد. هیچ درمانی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد اما علائم آن با داروهایی که سطح دوپامین را در مغز به سطوح طبیعی می‌رسانند، درمان می‌شود. دوپامین به مدت طولانی به‌عنوان مقصر اصلی بیماری پارکینسون درنظر گرفته می‌شد زیرا سطوح پایین آن موجب بروز مشکلات حرکتی می‌شود. اما یک ماده‌ی شیمیایی دیگر در مغز به نام سروتونین نیز در این بیماری دخیل است. پژوهشگران نمی‌دانستند که تغییرات در سروتونین چه زمانی آغاز شده و تا چه حدی است و آیا این تغییرات مرتبط با آغاز بیماری هستند یا نه. برای پاسخ به این سؤال نیاز بود که افراد یونانی و ایتالیایی را که دارای جهش در ژن SNCA بودند، مورد مطالعه قرار دهند.

بررسی حاملان این ژن قبل از توسعه‌ی بیماری پارکینسون، فرصتی منحصر‌به‌فرد است برای درک اینکه در آبشار رویدادهایی که درنهایت منجر به تشخیص پارکینسون می‌شود، کدام زودتر اتفاق می‌افتد. کسب این دانش برای توسعه‌ی نشانگرهای حساس برای ردیابی پیشرفت بیماری حیاتی است. افراد دارای جهش معمولا علائم بیماری را در دهه‌ی پنجم و ششم زندگی خود نشان می‌دهند. براین اساس، پژوهشگران قصد داشتند این افراد را در دهه‌ی سوم و چهارم زندگی مورد مطالعه قرار دهند تا ببینند که آیا قبل از بروز علائم بیماری هیچگونه تغییری در مغز اتفاق می‌افتد. هفت نفر از داوطلبان که به‌مدت ده روز به‌منظور تصویربرداری مغز و انجام آزمون‌های عصبی به آزمایشگاه مراجعه کردند، دارای علائم حرکتی نبودند و هفت نفر از آن‌ها مبتلا به بیماری پارکینسون تشخیص داده شده بودند. ۲۵ بیمار مبتلا به پارکینسون پراکنده (بدون علت ژنتیکی) و ۲۵ داوطلب سالم نیز مورد بررسی قرار گرفتند.

از تمام شرکت‌کنندگان سه اسکن مغزی گرفته شد: یکی برای اندازه‌گیری دوپامین، یکی برای اندازه‌گیری سروتونین و دیگری برای مطالعه‌ی مناطق آناتومیکی مغز. پژوهشگران همچنین مجموعه‌ای از آزمایش‌های بالینی را برای بررسی علائم حرکتی و غیرحرکتی انجام دادند. داوطلبان به‌مدت هفت روز، یک دستگاه الکتریکی را روی مچ خود بستند. این دستگاه هر نوع حرکت مرتبط با بیماری پارکینسون را ثبت می‌کرد؛ حرکاتی که ممکن است آنقدر ظریف باشد که با چشم غیرمسلح پزشک قابل تشخیص نباشد. این آزمایش‌ها نشان داد که هفت فرد دارای جهش ژنتیکی که علائم حرکتی پارکینسون را نداشتند، درواقع مبتلا به این بیماری نبودند.

مقایسه‌ی داده‌های حاصل از گروه‌های مختلف به پژوهشگران اجازه داد که شدت کاهش دوپامین و سروتونین را در مراحل مختلف بیماری در افراد بدون علائم تا افرادی که بیماری در آن‌ها تشخیص داده می‌شد، مشخص کنند. این امر همچنین به آن‌ها اجازه می‌داد که تغییرات مشاهده‌شده در حاملان ژن را با تغییرات مشاهده‌شده در افرادی که مبتلا به پارکینسون پراکنده بودند، مقایسه کنند. پژوهشگران دریافتند که حاملان ژن بدون علائم، دارای سطوح کاهش یافته از سروتونین بودند درحالی‌که نورون‌های تولیدکننده‌ی دوپامین آن‌ها به‌نظر می‌رسید دست‌نخورده باقی مانده باشد. بنابراین تغییرات مشاهده‌شده در سیستم سروتونین احتمالا بسیار زود و چندین سال از پیش از آغاز علائم حرکتی آغاز می‌شود.

نتایج این مطالعه که در مجله‌ی Lancet Neurology منتشر شده است، نشان می‌دهد که تغییر چند سال پیش از اینکه بیمار علائم بیماری را نشان دهد، ابتدا در سیستم سروتونین اتفاق می‌افتد. این یافته‌ی مهم می‌تواند منجر به توسعه‌ی داروهای جدیدی برای کاهش یا حتی توقف پیشرفت بیماری شود. این یافته‌ها همچنین نشان می‌دهند که اسکن مغز مرتبط با سیستم سروتونین می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای غربالگری و نظارت بر پیشرفت بیماری مورد استفاده قرار گیرد. اما این اسکن‌ها گران هستند؛ بنابراین برای یافتن روشی مقرون‌به‌صرفه‌تر باید مطالعات بیشتری انجام شود. ما همچنین به پژوهش‌های بیشتری در زمینه‌ی اشکال ژنتیکی پارکینسون نیاز داریم که می‌توانند تغیبرات اولیه‌ی پشت‌صحنه‌ی این بیماری را آغاز کنند.