ویژگی های رفتاری مردم جنوب ایران

پردیس فناوری کیش_طرح مشاوره متخصصین صنعت_گروه منابع انسانی

خوزستانی ها

شاید بد نباشد پیش از آنکه به سراغ مردمان این دیار برویم کمی بیشتر با سکونتگاه آنها آشنا شویم و از ویژگی های آن بیشتر بدانیم. به همین علت در ابتدا در مورد خوزستان سخن خواهیم گفت و سپس ویژگی های ساکنان آن را بررسی می کنیم:

1- خوزستان

خوزستان استانی در جنوب غربی ایران می باشد که در میان استان های لرستان، ایلام، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد قرار گرفته است. این استان از غرب با عراق مرز مشترک دارد و از جنوب به خلیج فارس محدود می گردد.

به سبب ارتفاع کم خوزستان تعدادی از مناطق این استان با باتلاق های وسیعی پوشانده شده اند که به سبب وجود نی های فراوان در آنها با نام هور شناخته می شوند. این هورها به وسیله ی آب دریا و یا به واسطه ی جریان آب رودخانه ها به وجود آمده اند و یکی از جاذبه های مهم این استان نیز به شمار می آیند.

خوزستان و مردمان ساکن در آن در طول تاریخ نقش های مهمی را بر عهده داشتند و در تمامی دوران ها به ویژه در زمان فرمانروایی ایلامیان و هخامنشیان حضور آنها در وقایع مهم تاریخی دیده می شود. مردمان این خطه از کشورمان در جریان ورود اسلام به ایران و پس از آن نیز در زمان جنگ با اعراب، در دوران جنگ ایران و انگلیس و به ویژه در طول جنگ تحمیلی ایران و عراق نقش به سزایی را ایفا کردند.

2- ویژگی های قومی و روحیه مردم خوزستان

مدارک و اسناد تاریخی و باستان شناسی نشان می دهند که خوزستان از آغاز، میزبان قوم ها و ملت های مختلفی بوده و مردمانی را از تبارهای مختلف در خود جای داده است. وجود زبان و گویش های بسیار متنوع و ویژگی های جسمانی متفاوت نشانه هایی برای تایید این اسناد هستند.

مردم خوزستان سنت های اصیلی دارند که آنها را از دوره عیلامی، هخامنشی، اشکانی، ساسانی و … تا به امروز حفظ کرده اند. خوزستانی های مردمانی اصیل، با هوش و ذکاوت، میهمان نواز، آزادمنش و سخت کوش هستند و همواره ثابت کرده اند که در برابر مشکلات بسیار شجاعانه می ایستند و مقاومت می کنند.

ابن حوقل، نویسنده کتاب صوره الارض درباره ی آنها چنین می نویسد:

مردم خوزستان در سخت گیری و امساک، با یکدیگر رقابت دارند. رنگ بشره آنان زرد است و به طور کلی لاغراندام و دارای ریش اندک اند و مویشان نسبت به مردم نواحی دیگر کمتر است. مردم نواحی گرمسیر به طور عموم این صفت را دارند. اعتقادشان به وعده و وعید ( روز جزا ) از همه مردم استوارتر است و بر مبنای حقیقت و پاکدلی است.

ایل نشینان نیز در خوزستان حضور دارند و زندگی بسیار ساده خود را در آن می گذرانند. در میان ایل نشینان یک نفر ریاست و رهبری گروهی از ایل ها را برعهده می گیرد و همگان باید از او پیروی کنند. تیره های متعدد ساکن در خوزستان در طایفه های مختلف کُرد، لر و کهگیلویه، ترک افشار و قشقایی و عرب ریشه دارند و امروزه هر یک از آنها به طور مستقل قبیله های معتبر و مهمی را تشکیل می دهند.

در ادامه به بررسی گروه های مختلف ساکن در این استان می پردازیم:

2-1 دزفولی ها

دزفول نام یکی از شهرستان های استان خوزستان است که مردمان ساکن در آن با عنوان ذزفولی ها شناخته می شوند و پیرو مذهب شیعه هستند. این مردم از تبار پارسی می باشند و با گویش فارسی و لهجه ی دزفولی تکلم می کنند. این گویش یکی از گویش های اصلی زبان فارسی به شمار می رود و تقریبا شبیه لهجه ی شوش تری است اما کلمات و جملات در آن با غلظت بیشتری ادا می شوند. این لهجه در دو نوع حیدرخانه و صحرابدری رواج دارد که لهجه حیدرخانه بیشتر رایج است.

برخی به اشتباه به دلیل شباهت های میان دزفولی ها و لرها، آنها را مردمانی لر و بختیاری می دانند. یکی از این شباهت ها وجود واژه های کهن پارسی در هر دو گویش لری و دزفولی می باشد که تصور یکی بودن این دو قوم را ایجاد می کند.

2-2- شوشتری ها

شوشتری ها به مردمی اطلاق می شود که در شهرستان شوشتر زندگی می کنند و پیرو آداب و رسوم آن شهر هستنند. گویش شوشتری ها بسیار شبیه به دزفولی هاست و افراد نا آشنا نمی توانند آنها را از هم تفکیک کنند.

شوشتریان به عنوان مردمانی صلح جو شناخته می شوند. آنها از قدیمی ترین مردمان خوزستان هستند که سال هاست در کنار دیگر ساکنان این استان همچون بختیاری ها و عرب ها زندگی می کنند.

از بُعد فرهنگی این مردم تعداد زیادی از افراد تحصیل کرده را در خود جای داده اند و از نظر سطح سواد در رده ی نسبتا بالایی قرار دارند. این امر در سفرنامه ی بسیاری از سیاحان مشهود است. ابن بطوطه پس از توصیف زیبایی های این شهر به علمای شهر اشاره می کند و آنها را جزو بزرگترین دانشمندان جهان می داند. ابن خلدون نیز از ملاقات دانشمندانی می گوید که بر تمام دانش ها تسلط داشتند و همه علوم را می دانستند.

2-3- آبادانی ها

آبادان یکی از شهر های خوزستان می باشد که از هر سو به رودخانه ای محدود می شود و به دلیل قرار گیری در نزدیکی مرز از اهمیت بسیاری برخوردار است. این منطقه محل تلاقی فرهنگ های مختلفی است؛ به عنوان مثال در این شهر می توانید کلیسا را در کنار مسجد ببینید و همین امر نشان دهنده ی همزیستی مسالمت آمیز فرهنگ ها و ادیان مختلف در این دیار می باشد به طوری که در هیچ یک از ادوار تاریخی اثری از نزاع در میان پیروان ادیان مختلف در میان آنها دیده نشده است.

در میان مردم استان خوزستان، ساکنان شهر آبادان به خونگرمی، شادزیستی، خوشگذرانی، لاف زنی و پیروی از مد شهرت بسیاری دارند.

2-4- عرب زبان ها

ایل های عرب زبان ایران در طول کناره های خلیج فارس و به ویژه در خوزستان سکونت دارند و در قالب قبیله ها و عشیره های بزرگ و کوچک زندگی می کنند.

ابن حوقل در باره ی این مردم چنین می گوید:

عرب های خوزستان مردمی دیندار، میهمان دوست، شجاع و درست کارند. به یکدیگر احترام می گذارند و با هم همکاری نزدیکی دارند. همگی پیرو دین اسلام و مذهب جعفری و دوستدار اهل بیت عصمت و طهارت اند. برای سادات احترام زیادی قائلند. تعصب ناموسی سختی دارند. به بزرگان و سفید ریشان احترام زیادی می گذارند. مردمانی امانت دارند و اگر کسی به آنها پناه ببرد از او حمایت می کنند. اگر اختلافی روی دهد، خونریزی خواهد شد و در برخورد، خشن و قسی القلب اند.

این مردم به گویش عربیِ محلیِ خاصی سخن می گویند که تشابهات بسیاری با عربی محاوره ای عراق دارد. زبان عربی در میان عرب های آبادان و خرمشهر صحیح تر می باشد و کمتر تحت تاثیر زبان فارسی قرار گرفته است. تعصبات اعراب ایران نسبت به زبان و عشیره ی خود بسیار قوی است و گاه به شکل امری افراطی در می آید.

* بوشهری ها

پیش از آشنایی با ویژگی های رفتاری مردمان بوشهر بهتر است نگاهی کوتاه به ویژگی های این استان داشته باشیم.

1- استان بوشهر

استان بوشهر یکی از استان های مهم در جنوب کشور می باشد که مرکز آن بندر بوشهر است. به سبب موقعیت بندرگاهی، در بسیاری از سفرنامه ها به مرکز  این استان، لقب شهر دریاها یا شهر دریایی را داده و از رونق و آبادانی آن سخن گفته اند. وجود منابع عظیم نفت و بخصوص گاز باعث شده تا بوشهر با عنوان پایتخت انرژی ایران معرفی گردد.

این استان در میان استان های خوزستان ، کهگیلویه و بویراحمد، فارس و هرمزگان قرار دارد و از جنوب به خلیج فارس محدود می شود. طبیعت این استان به دو بخش جلگه‌ای و کوهستانی تقسیم می شود که هر یک جذابیت های خاص خود را دارند و بر جلوه های تماشایی این دیار می افزایند.

2- ویژگی های رفتاری و روحیه مردم بوشهر

ساکنان بوشهر را ترکیبی از اقوام آریایی، سامی، آفریقایی و بوشهری ها تشکیل می دهند که در میان آنها بوشهری ها بومیان اصیل منطقه به شمار می روند و به زبان فارسی و با گویش بوشهری سخن می گویند.

بوشهری ها، مردمانی مهربان و خونگرم، زود جوش، حساس و در عین حال مهمان نواز، بی ریا و صادق و متدین هستند. آنها در مواقع غم و شادی درکنار یکدیگر می مانند و در صورت وجود هر گونه مشکل به کمک یکدیگر می شتابند. این ویژگی ها همگی از یک فرهنگ غنی و اصیل نشأت می گیرند که ریشه های آن را می توان در تمدن پر شکوه ایرانی و اسلامی جستجو کرد.

* هرمزگانی ها

برای آشنایی با ویژگی های مردم هرمزگان بهتر است در ابتدا با این استان آشنا شوید.

1- استان هرمزگان

هرمزگان نام استانی در جنوب ایران است که به سبب قرار گیری در موقعیتی خاص نقش مهمی را در صادرات و واردات کشور ایفا می کند. این استان از اطراف به استان های کرمان، فارس، بوشهر و سیستان و بلوچستان محدود می شود و جنوب آن را آب های خلیج فارس و دریای عمان، فراگرفته اند.

مناطق کوهستانی بیشتر مساحت این استان را اشغال کرده اند اما هر چه از شمال به سمت جنوب پیش برویم تپه ماهورهای آهکی، گچی و شنی و زمین‌های پست ساحلی خلیج‌فارس و دریای عمان نمایان می گردند.

2- ویژگی های رفتاری و روحیه مردم هرمزگان

خلیج فارس از روزگاران گذشته محلی برای رفت و آمد و ارتباط اقوام مختلف و دریانوردان از فرهنگ هایی متنوع بود که با اهداف مختلف قدم به ایران می گذاشتند. به سبب همین رفت و آمدها، مردمان سرزمین های اطراف خلیج فارس آداب پذیرایی از مسافران را به خوبی آموختند و صفاتی همچون خونگرمی و مهربانی در آنان پرورش یافت. به همین دلیل است که به محض ورود به هرمزگان بیش از هر چیزی این صفات در میان مردم به چشم می آید.

بیشتر مردم این استان به زبان فارسی سخن می گویند اما درصد کمی از آنها عربی، هندی و انگلیسی زبان می باشند. فارسی زبانان این استان با لهجه‌های گوناگون گویش بندری تکلم می کنند و در برخی نواحی شرقی نیز زبان بلوچی رایج است. در نواحی غربی و جزایر ایرانی خلیج فارس به ویژه در روستای شناس و دهستان مغویه و چیرویه نیز استفاده از زبان عربی رایج است.