پیدایش نفت، نیاز به وجود ۵ عامل بنیادین دارد این ۵ عامل عبارتند از : ۱) سنگ منشأ یا سنگ مادر که نفت در آن پدید می‌آید. ۲) سنگ مخزن که نفت در دورن آن ذخیره می‌شود. ۳) لایه‌ی راهبر که نفت در درون آن که مسیری متخلخل و تراوا است، به سمت سنگ مخزن حرکت می‌کند و پدیده‌ی مهاجرت نفت را می‌آفریند. ۴) پوش سنگ که اجازه حرکت بیشتر را به نفت ندهد و نفت را داخل سنگ مخزن نگه دارد. ۵) تله‌ی نفتی سنگ‌ها از سه نوع رسوبی، آذرین و دگرگونی تشکیل می‌شوند. سنگ‌های رسوبی ناشی از نشست و انباشته شدن رسوبات رودخانه‌ها و دریا‌ها،
سنگ‌های آذرین حاصل از سرد شدن مواد مذاب درون زمین و یا مواد مذاب راه یافته به سطح زمین و سنگ‌های دگرگونی ناشی از دگرگون شدن دو گروه قبلی در اثر فشار و دمای زیاد درون زمین هستند. نفت در لایه‌های رسوبی تشکیل می‌شود. بنابراین سنگ منشأ ضرورتاً رسوبی است. بسیار به ندرت دیده شده است که سنگ مخزن آذرین باشد و تقریباً در تمام موارد رسوبی است.
در این جا باید توضیح داد که اگر چه بخش عمده‌ای از لایه‌های زمین‌شناختی ایران رسوبی است، اما تمام لایه‌های رسوبی امکان تشکیل یا حفظ نفت را ندارند.
به تعبیر دیگر هر لایه‌ی رسوبی نمی‌تواند ضرورتاً ویژگی‌های سنگ منشأ و سنگ مخزن را داشته باشد. ضمن آن‌که حتی وجود سنگ منشأ و سنگ مخزن نیز به تنهایی نمی‌تواند دلیل بر وجود نفت در زیر زمین باشد.
نبود هر یک از عوامل ۵ گانه‌ی گفته شده، ممکن است مانع از تجمع و حفظ نفت در زیر زمین در میلیون‌ها سال قبل شده باشد. ● سنگ منشأ سنگ منشأ، محیط تشکیل نفت خام در میلیون ها سال پیش بوده است. اما نفت پس از تشکیل در این محیط به سمت سنگ مخزن حرکت می‌کند و در آن‌جا ذخیره می‌شود.
کارشناسان اکتشاف نفت، پس از اکتشاف یک مخزن نفتی، با تشخیص سنگ منشأ و مطالعه‌ی آن، علاوه بر فهم برخی از ویژگی‌های کیفی نفت موجود در مخزن، می‌توانند تله‌های نفتی‌ای که ممکن است در مسیر حرکت نفت از سنگ منشأ به سنگ مخزن و بین آن دو وجود داشته و تبدیل به مخازن کوچک و بزرگی شده‌اند را شناسایی کنند.
نفتی که امروزه در نقاط مختلف جهان و ایران برداشت می‌شود، حاصل فرآیندهای شیمیایی و فیزیکی‌ای بوده است که روی موجودات و گیاهان در میلیون‌ها سال پیش انجام شده و این مواد طی این فرآیندها، مسیرهای مختلفی را به سمت بلوغ طی کرده‌اند و به نفت امروزی تبدیل شده‌اند.
سازوکار تشکیل نفت در سنگ منشأ: در گذشته بیشتر نقاط جهان در زیر یک اقیانوس بزرگ به نام تتیس بوده است و موجودات و گیاهان زیادی در آب می‌زیستند،
زمانی که حیات موجودات به پایان می‌رسید این موجودات به کف دریا سقوط می‌کردند و رسوباتی که توسط آب حمل می‌شدند یا در آب معلق بودند، روی این موجودات را می‌پوشاندند و باعث افزایش فشار و دمای این مواد می شدند.
از این طریق مقدمات لازم برای تغییرات شیمیایی بقایای موجودات زنده و گیاهان فراهم می‌شد، به تدریج و با گذشت میلیون‌ها سال، این مواد در سنگی به نام سنگ منشأ که حاصل تجمع رسوبات به همراه مواد آلی ست به نفت تبدیل می‌شوند.
