حسابداری دولتی نظامی است که اطلاعات مالی مربوط به فعالیت های مالی سازمان های دولتی را جمع آوری و گزارش می نماید تا بتوان در مورد تخصیص منابع مالی آنها به برنامه ها و عملیات مختلف ، تصمیماتی صحیح و مناسب اتخاذ نمود.
به عبارت دیگر ، حسابداری دولتی عبارت است از کلیه عملیات مربوط به تجزیه و تحلیل ، ثبت ، طبقه بندی ، تلخیص ، گزارش دهی و تفسیر فعالیت های مالی سازمان های دولتی که با رعایت قوانین و مقررات مالی و اصول و موازین متداول حسابداری دولتیانجام می شود.
بنابر این ، حسابداری دولتی شامل تمام عملیات وصول و پرداخت منابع مالی دولت ، نگاهداری حساب های سازمان های دولتی و نیز تهیه گزارش های مالی مربوط به تمام یا هر یک از عملیات مذکور و یا نتایج آنها می باشد. صورت های مالی سازمان های دولتی اصولاً به منظور رفع نیازهای اساسی زیر تهیه می شود:
1-نیاز قانونی
2-نیاز نظارتی
3-نیاز اطلاعات
خصوصیات سازمان های دولتی:
خصوصیات اصلی سازمان های دولتی را می توان به شرح زیر برشمرد:
1-سازمان های دولتی به منظور تحصیل سود برای تأمین کنندگان منابع مالی خود تأسیس نمی شوند. دولت، که سرمایه و منابع مالی لازم برای تأسیس سازمان های مذکور یا توسعه عملیات آنها را فراهم می کند، انتظار دریافت بازده نسبت به سرمایه گذاری های خود یا حتی برگشت اصل سرمایه گذاری ها را ندارند.
2-سازمان های دولتی معمولاً برای ارائه خدمات و کمک های بهداشتی، درمانی، آموزشی، رفاهی، مالی، تأمین اجتماعی و غیره به همه یا گروهی از مردم کشور تأسیس می شوند. اجرای برنامه ها، فعالیت ها و طرح های دولت در جهت نیل به اهداف مصوب از وظایف اصلی هر سازمان دولتی به شمار می رود.
3- سازمان های دولتی واحدهای سازمانی مشخصی هستند که معمولاً با اجازه قانون ایجاد و به وسیله دولت اداره می شوند.
4- سازمان های دولتی در انجام وظایف، عملیات و فعالیت های مالی خود ملزم به رعایت قوانین و مقررات مالی و بودجه ای هستند.
5- در سازمان های دولتی معمولاً هیچ گونه منافع یا حقوق مالکیت مشخص قابل خرید و فروش یا انتقال وجود ندارد.
6- سازمان های دولتی معمولاً منابع مالی لازم جهت انجام هزینه های خود را از محل مالیات ها و عوارض قانونی و وصولی و کمک های دریافتی و یا از محل وجوه دریافتی از خزانه داری کل کشور در محدوده اعتبارات بودجة مصوب تأمین می کنند.
لزوم مطالعه و تعلیم حسابداری دولتی
مطالعه و تعلیم حسابداری دولتی دارای فواید بسیاری است که برخی از آنها به شرح زیر است:
1-افرادی که حسابداری دولتی را فرا گیرند به مالیه عمومی ، حسابداری ملی ، برنامه های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی دولت ، بودجه دولت و نحوه اجرای آن و نیز وضع درآمدها ، هزینه ها ، دریافت ها و پرداخت های دولت توجه و علاقه بیشتری پیدا می کنند و بهتر می توانند در مورد صحت ، دقت و کارآیی آنها قضاوت نمایند.
2-اگر کارمندان دولت ، که گروه کثیری از افراد مؤثر و دخیل در برنامه ریزی و اجرای برنامه ها و سیاست های اقتصادی و مالی دولت را تشکیل می دهد ، با اصول و موازین و مقررات حاکم بر حسابداری دولتی آشنا باشند ، می توانند خدمات ارزنده تر و بهتری برای کشور و مردم انجام دهند.
3-چون کارکنان امور مالی دستگاه های دولتی در اکثر کشورها بیشتر از تعداد حسابداران مؤسسات بازرگانی خصوصی است ، آموزش کارکنان مذکور و گروه کثیری که ممکن است درآینده حسابدار دولتی شوند ، اقدامی کاملاً ضروری محسوب می شود.
4-فراگیری حسابداری دولتی ، نظارت مردم کشور و نمایندگان آنها را بر عملیات مالی دولت و مأموران دولتی و کشف اشتباهات ، تقلبات ، اختلاس ها و برداشت های غیرقانونی از وجوه و اموال عمومی دولت را امکان پذیر می سازد.
5-مطالعه حسابداری دولتی و آشنایی با اصول ، موازین ، حساب ها و صورت های مالی آن ، مقایسة صحیح تر دقیق تر درآمدها و هزینه های واقعی دولت و سازمان های دولتی با ارقام پیش بینی شده در بودجه مصوب را میسر می سازد.
6-آموزش حسابداری دولتی موجب هدایت مدیران دولتی در اداره امور مالی سازمان های دولتی و استفادة بیشتر و مؤثرتر آنها از صورت حساب ها و گزارش های مالی حسابداری دولتی در برنامه ریزی ها ، تصمیم گیری ها و اجرای برنامه های مصوب می گردد.
7-به طور کلی ، مطالعه حسابداری دولتی توسط مردم کشور موجب اظهار نظر های بیشتر و مفیدتر آنها در مورد بودجه ، درآمدها و هزینه ها ، برنامه ها و طرح ها و گزارش های مالی دولت و شرکت گسترده تر آنها در اداره امور مالی و اقتصادی کشور خواهد بود.
8-فعالیت ها ، برنامه ها و طرح هایی که هزینه های آنها از محل منابع مالی سازمان های دولتی تأمین می شود ، دارای اثر مستقیم در سلامتی ، امنیت ، بهداشت و رفاه مردم هر کشور است. در هر کشور ، این هزینه ها درصد متنابهی از تولید ناخالص ملی را تشکیل می دهد. با توجه به اینکه مردم کشور تأمین کننده بخش اعظم منابع مالی لازم برای هزینه های مذکورند ، درک و فهم صحیح گزارش های مالی سازمان های دولتی برای آنها امری ضروری و حیاتی تلقی می گردد.
