صنایع پایین‌دستی (صنعت نفت)

عملیات اجرائی در صنعت نفت، معمولاً به سه جزء اصلی تقسیم بندی می‌شوند، که عبارتند از : بالادست، میان دست و پایین دست. فعالیت‌های میان دستی، در عمل همیشه در بخش عملیات پائین دستی قرار می‌گیرد؛ درنتیجه، عملیات در این صنعت، به دو بخش عمده تقسیم می‌شوند :

  • صنایع بالادستی
  • صنایع پایین دستی

بخش پایین دستی، اصطلاحی است، که برای اشاره به عملیاتی از قبیل: فروش و توزیع گازطبیعی و محصولات مشتق شده از نفت خام، مورد استفاده قرار می‌گیرد. محصولات مشتق شده از نفت خام، عبارتند از: گازمایع  (ال پی جی)، بنزین، سوخت جت، گازوئیل ، روغن‌ها و آسفالت و…

از مسئولیت‌های دیگری که به بخش پایین دستی این صنعت مربوط می‌شود، توزیع محصولات بیشمار نفتی و پخش گاز طبیعی می‌باشد.

ارتباط با مصرف کنندگان

بر خلاف بخش بالا دستی صنعت نفت، صنعت پایین دستی نفت، بصورت مستقیم با مصرف کنندگان در ارتباط است. که برقراری این رابطه، از طریق هزاران محصول مانند:بنزین، گازوئیل ، نفت گرمایش، گریس، لاستیک، پلاستیک، کود، ضدیخ، آفت کش، گازطبیعی، پروپان و غیره می‌باشد.

محصول فرعی گوگرد

نفت خام، مخلوطی از انواع بسیاری از هیدروکربن ها می‌باشد و غالبأ حاوی ترکیبات گوگرد است. فرایندهای تصفیه که در پالایشگاه های  نفت انجام می‌شود، در بیشتر موارد، پس از تولید و فرآورش محصول اصلی، در پی بدست آوردن سولفید هیدروژن (هیدروژن سولفوره) بوده، که طی فرایندی، سولفور یا همان گوگرد از آن مشتق خواهد شد. همچنین در پالایشگاه‌های گاز نیز ممکن است گاز سولفید هیدروژن در گاز تصفیه نشده موجود باشد، که در اینصورت، گوگرد حاوی آن، قبل از اینکه گاز به مصرف کنندگان توزیع شود، استخراج می‌گردد.

سولفیدهیدروژن در پالایش و فرآوری نفت خام و گاز طبیعی برداشت شده و پس از آن، به گوگرد تبدیل می‌شود. در سال ۲۰۰۵ در حدود ۶۴،۰۰۰،۰۰۰ تن گوگرد تولید شده در سراسر جهان، از طریق پالایشگاه‌های نفت و گاز تولید شده‌است.

 

صنایع بالادستی (صنعت نفت)

صنایع بالادستی

در صنعت نفت عبارتی است که عمدتاً بخش جستجو، اکتشاف، حفاری و تولید نفت خام و گازطبیعی اشاره دارد. صنایع بالادستی گاهی به نام اکتشاف و تولید هم شناخته می‌شود.

صنعت نفت معمولاً به سه بخش تقسیم می‌شود: بالادستی، پایین‌دستی و میان‌دستی که صنایع میان‌دستی عمدتاً در دستهٔ پایین‌دستی طبقه‌بندی می‌شوند. صنایع بالادستی شامل جستجو برای یافتن میدان‌های بالقوهٔ زیرزمینی یا زیردریایی، حفاری و اکتشاف چاه و نهایتاً عملیات چاه‌ها است که نفت خام و گاز طبیعی خام را به سطح می‌آورد.

صنایع پایین دستی در صنعت نفت عبارتی است که معمولا برای اشاره به تصفیه نفت خام، و فروش و توزیع گاز طبیعی و محصولات مشتق از نفت خام مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

طبقه بندی صنایع بالادستی در قانون نفت ایران

عملیات بالادستی نفت و گاز در قانون اصلاح قانون نفت مصوب 1 تیر 1390 اینگونه تعریف می شود:

کلیه مطالعات، فعالیتها و اقدامات مربوط به اکتشاف، حفاری، استخراج، بهره برداری و صیانت از منابع نفتی، انتقال، ذخیره‌سازی و صادرات آن مانند پی‌جویی، نقشه‌برداری، زمین شناسی، ژئوفیزیک،ژئوشیمی، حفر و خدمات فنی چاهها، تزریق گاز، آب، هوا و یا هر فعالیتی که منجر به برداشت بهینه و حداکثری از منابع نفتی گردد و نیز احداث و توسعه تأسیسات و صنایع وابسته، تحدید حدود، حفاظت و حراست آنها برای عملیات تولید و قابل عرضه کردن نفت در حد جداسازی اولیه، صادرات، استفاده و یا عرضه برای عملیات پایین دستی را شامل شود.

مواردی نظیر مدیریت و نظارت بر تأمین کالاها و مواد صنعتی، آموزش و تأمین نیروی انسانی، ایجاد و حفظ شرایط ایمنی، بهداشت و محیط زیست و انجام کلیه فعالیتهای لازم جهت ایجاد، ارتقاء و انتقال فناوری برای پشتیبانی عملیات فوق جزء عملیات بالادستی محسوب می‌شود.