تعریف ماشین آلات :
تعاریف متفاوتی میتوان برای ماشین آلات ساختمانی ارائه نمود ولی جهت ساده سازی بحث و بررسی بهتر در زمینه این موضوع .به منظور تعریف ماشین آلات بطور کلی آنها را به دو دسته تقسیم می نماییم :
- ماشین آلات استاندارد
- ماشین آلات ویژه
ماشین آلات استاندارد :
تغریف روشنی از ماشین آلات استاندارد وجود ندارد وتقسیم بندی ماشین آلات به دو دسته ماشین آلات استاندارد و ویژه یک امر کاملا نسبی است .
ماشین آلاتی که بعنوان ماشین آلات استاندارد در نظر گرفته میشود در پروژه دیگری ممکن است ویژه محسوب گردد اما میتوان به صورت کلی بیان نمود که ماشین آلات معمولی در پروژه همسان که عملکرد آنها از نظر نوع و حجم و میزان فعالیت شناخته شده و دسترسی به آنها نیز به سهولت میسر است .
برای استفاده از آنها نیاز به ایجاد تغییراتی به ساختار ماشین نباشد و در حالت کلی دستگاه های معمول تولید شده توسط کمپانی های تولید ماشین آلات را ماشین آلات استاندارد می نامند .
ماشین آلات ویژه :
ماشین آلات ویژه عبارتند از دستگاه هایی که برای یک پروژه و یا یک عملیات خاص توسط کارخانجات سازنده ماشین به سفارش مجریان و متصدیان پروژه ساخته میشود .
این ماشین آلات ممکن است برای پروژه های دیگر مناسب و اقتصادی نباشند .
نمونه ای از این ماشین آلات T.B.M سفارش داده شده برای تونل در یک پروژه است که با توجه به مشخصات خاص آن پروژه و جنس خاک و … خریداری می گردد و در اکثر اوقات پس از اتمام آن پروژه در پروژه های دیگر قابلیت استفاده ندارد.
طبقه بندی ماشین آلات عمرانی :
یکی از اولین مسائل جهت شناخت بهتر ماشین آلات عمرانی طبقه بندی آنها محسوب می گردد .
انواع ماشین آلات عمرانی را میتوان به شیوه های گوناگون طبقه بندی نمود .
دو روش عمده برای طبقه بندی ماشین آلات عبارتند از :
- طبقه بندی ماشین آلات بر حسب وظایف (طبقه بندی عملکردی)
- طبقه بندی ماشین آلات بر حسب عملیات (طبقه بندی عملیاتی)
طبقه بندی ماشین آلات برحسب وظایف (عملکردی):
در این طبقه بندی ماشین آلات شامل موارد زیر است:
- واحدهای تولید نیرو
- محرک های اولیه
- ماشین آلات و تجهیزات خاکبرداری
- ماشین آلات و تجهیزات حمل مصالح
- ماشین آلات و تجهیزات تولید مصالح
- ماشین آلات و نجهیزات جایگذاری و پرداخت نهایی
طبقه بندی ماشین آلات بر حسب عملیات (عملیاتی):
- ماشین آلات گود برداری و خاکبرداری (بلدوزر و لودر و بیل مکانیکی)
- ماشین آلات جابجایی و حمل خاک و مصالح (اسکرایپر و کامیون و تراک میکسر و تریلی و تسمه نقاله)
- ماشین آلات خاکریزی و غلطک ها (گریدر و غلطک و …)
- تجهیزات بالابری (جرثقیل خودرو و جرثقیل برجی و …)
- ماشین آلات و تجهیزات حفر تونل (تجهیزات آتشباری و رودهدر و T.B.M و …)
ماشین آلات گود برداری و خاکبرداری:
عمده فعالیت های عمرانی به وسیله ماشین آلاتی که بر روی چرخ لاستیکی یا چرخ زنجیری حرکت میکنند انجام میگیرد . یکی از مسائل تاثیر گذار در تعیین نوع ماشین آن است که چه مقدار خاک میتواند در یک زمان معینی و با سرعت معینی جابجا و گودبرداری شود.
ماشین آلات چرخ زنجیری اگر برای مسافت های کوتاه کمتر از 500 فوت (حدود 17 متر) استفاده شوند بسیار موثر واقع خواهند شد .
ماشین آلات چرخ لاستیکی برای کار در مسافت های بیشتر از حدود 170 متر کار آمدتر است .
بلدوزر:
تراکتوری که مجهز به یک تیغه در قسمت جلویی است و اندازه آن بر حسب طول و ارتفاع تیغه آن تعیین میشود .
منطقه قدرت بلدوزر:
استفاده از بلدوزر در عملیات خاکی بیشتر برای کندن و حمل خاک در فواصل کوتاه انجام میگیرد. این فاصله را منطقه قدرت گویند که به طور معمول حدود 100 متر است ولی برای تعیین آن باید شرایط بخصوص ماشین و کار مانند نوع و شیب و اصطحکاک زمین را در نظر گرفت .
برای بالا بردن منطقه قدرت علاوه بر انتخاب صحیح ماشین و تیغه ها میتوان از بلدوزر های پهلو به پهلو استفاده کرد .
کاربردهای بلدوزر:
- تسطیح زمین و پاکسازی آنها از بوته ها و کنده های درخت
- ایجاد راه های اولیه در کوهستان ها و زمین های سنگلاخی
- هل دادن اسکرایپر ها و کمک به عملکرد آنها
- پخش کردن خاک در خاکریزها
- تسطیح و پاکسازی بقایای مانده از عملیات راه سازی
- نگهداری راه های موقت خاکی
- پاکسازی محل گودال قرضه و گودال های کف معادن
انواع تیغه های بلدوزر:
تیغه بلدوزرها مانند بیل باید بر حسب کارشان انتخاب شوند.
- تیغه S
- تیغه A
- تیغه C
- تیغه U
- تیغه سیگمایی
انواع ریپر بلدوزرها:
ساختار بلدوزرها به نحوی است که در هنگام حفاری در زمین های سخت وسنگ ها جهت افزایش کارایی دستگاه ابتدا با کمک گرفتن از ریپر در سطح خاک یا سنگ خراش ایجاد میکند و زمینه کار تیغه در زمین را فراهم میکند .
همانند تیغه ها انواع مختلفی از ریپرها نیز وجود دارند از متداول ترین آنها عبارتند از:
- ریپر چند شاخه (Multishank ripper)
- ریپر چند شاخه متغیر (Variable Multishank Ripper)
مدیریت اجرای کار بهینه با بلدوزر:
ازجمله روش هایی که میتوان برای افزایش میزان تولید بلدوزر نام برد عبارتند از:
- بارگیری سراشیبی:با بکارگیری نیروی ثقلی میتوان بار تیغه نسبت به بارگیری در سطح تراز را افزایش داد.
- بارگیری تیغه به تیغه:در اینجا دو بلدوزر تیغه هایشان تقریبا مماس با همدیگر است که همراه با هم از آن استفاده میکنند تا بدین ترتیب حجم قابل انتقال را افزایش دهند .
لودر:
تراکتوری که به جامی در جلو مجهز باشد لودر یا تراکتور جامدار میگویند . در پروژه های عمرانی بطور معمول از این دستگاه برای گود برداری مواد نرم تا نیمه سخت و بارگیری واحدهای حمل و انبار کردن مواد و جابجا کردن مصالح ساختمانی استفاده میشود .
لودر ها در دو نوع زیر وجود دارند که در صفحه بعد به مقایسه ی نکاتی اشاره میشود:
- چرخ لاستیکی
- چرخ زنجیری
مدیریت کار اجرائی لودرها:
- هنگام بارگیری سنگهای خورد شده با لودر چرخ لاستیکی یکی از مشکلات مهم پاره شدن لاستیکهاست . برای افزایش عمر لاستیک هنگام بارگیری سنگ باید از لاستیک نوع L5 (لاستیک با آج مرکزی خیلی عمیق مخصوص سنگ) استفاده کرد .
- در هنگام کار با لودر چرخ لاستیکی کف زمین همیشه باید زهکشی شود چون آب مانند نرم کننده ای در جهت افزایش نیروی برش سنگ بر چرخ های لاستیکی عمل میکند .
- در انتخاب لودر باید به فضای بیکار لازم حین بارگیری و بار اندازی توجه نمود .
بیل ها:
بیل هیدرولیکی (Hydraulic Excavator) که در ایران بیشتر بیل مکانیکی نامیده میشود از ماشین آلات سنگین عمرانی و مهندسی است که شامل بازوی مفصلی و جام و کابین گردان در قسمت بالا و زنجیر و یا چزخ لاستیکی در زیر میباشد .
این ماشین ارتقا یافته بیل های بخار است .
از قابلیت های این ماشین میتوان به نصب چکش که بسیار پر کاربرد است اشاره کرد .
بیل های مکانیکی از اولین ماشین آلات مدرن ساختمانی هستند که در عملیات خاکی بکار رفته اند. بیل خهای مکانیکی عمدتا برای گود برداری در خاک و بار کردن آن با کامیون یا تریلی و یا تسمه نقاله ها بکار می رود.
انواع پر قدرت آن قادر به گود برداری در تمام خاک ها بجز صخره سنگها بدون تخریب اولیه میباشد .
بیل های مکانیکی از سه قسمت اساسی تشکیل شده است :
- ارابه یا شاسی
- قسمت اتاقک گردان روی ارابه
- قسمت الحاقی جلوی ماشین
