مریخ نورد چیست؟
پردیس فناوری کیش_طرح مشاور متخصصین صنعت و مدیریت_گروه هوافضا
مریخ‌نورد یک خودروی خودکار است که بعد از فرود بر روی سیاره مریخ به حرکت در می‌آید. مریخ‌نورد نوعی سطح‌نورد است و نسبت به فضاپیماهای سطح‌نشین ساکن برتری دارد. برای مثال یک مریخ نورد قادر به بررسی کردن مساحت بیشتری از سطح مریخ است و می‌تواند به اهداف قابل توجه هدایت شود.
هم‌اکنون چهار ربات مریخ‌نورد به‌طور موفقیت‌آمیز در سطح مریخ فعال شده‌اند. آزمایشگاه پیش‌رانش جت، یک آزمایشگاه علمی و فناوری ناسا، مأموریت رهیاب مریخ و سطح‌نورد هم‌اکنون غیر فعالش سژرنر را مدیریت کرده‌است. این آزمایشگاه در حال حاضر مأموریت مریخ‌نورد اکتشاف و سطح‌نشین‌های کنجکاوی، آپورچونیتی، و اسپیریت را مدیریت می‌کند.
از اهداف ناسا بر روی مریخ یافتن نشانه‌های زیست‌پذیری، سنگواره‌شناسی، و کربن آلی است.
اسامی مریخ نورد ها در طول تاریخ
مریخ ۲، ناموفق. ۱۹۷۱ میلادی. سطح‌نشین مریخ ۲ موفق به فرود آوردن ربات Prop-M نشد. Prop-M دارای ۲ اسکی برای حرکت بر روی سطح مریخ بود.- مریخ ۳، ناموفق. ۱۹۷۱ میلادی. حامل مریخ‌نورد Prop-M. مخابره با سطح‌نشین مریخ ۳ بعد از ۲۰ ثانیه قطع شد.
سژرنر، موفق. سطح‌نشین رهیاب مریخ در تاریخ ۴ ژوئیه ۱۹۹۷ بر سطح مریخ نشست.
بیگل ۲، ناموفق. ۲۰۰۳ میلادی. هیچ تماسی با سطح‌نشین به علت درست کار نکردن پانل خورشیدی برقرار نشد.- روح، موفق. اسپیریت در تاریخ ۳ ژانویه ۲۰۰۴ در منطقه دهانه گسیو (Gusev) در مریخ به سلامت فرود آمد. در اول مه ۲۰۰۹ و روز کاری ۱۸۹۲ ام، اسپریت در خاک‌های بسیار نرم منطقه‌ای به نام «تروی» (Troy) به دام افتاد. تیم کارشناسان در آزمایشگاه پیش‌رانش جت ناسا تا ۲۵ مه ۲۰۱۱ به تلاش ناموفق خود برای ارتباط با اسپیریت ادامه داد اما در این زمان رسماً پایان کار اسپیریت را اعلام کرد.
- فرصت، موفق. در ۲۵ ژانویه ۲۰۰۴، مریخ‌نورد «فرصت» (Oppurtunity) پا به سطح مریخ گذاشت. این کاوشگر هنوز هم فعالانه به اکتشاف در سیاره سرخ می‌پردازد.
- کنجکاوی، موفق. این کاوشگر در تاریخ ۲۶ نوامبر ۲۰۱۱ توسط ناسا، سازمان فضایی آمریکا به مقصد مریخ پرتاب شد و حدود ۸ ماه بعد در ۶ اوت ۲۰۱۲ بر روی سطح این سیاره فرود آمد. کنجکاوی هم‌اکنون در گودال گیل نزدیکی خط استوا مریخ، در حال کاوش است.
پروژه های در حال انجام توسط مریخ نورد ها
- اگزومارس توسط آژانس فضایی اروپا (ESA). پرتاب مریخ‌نورد برای سال ۲۰۱۸ برنامه‌ریزی شده‌است. برنامهٔ اگزومارس یک مأموریت گسترده شناسایی مریخ برای جستجو پیرامون وضعیت زیستی در مریخ و بن‌مایه‌های زندگی و زندگی مریخی، در گذشته یا حال‌است.
- کاوشگر مریخ۲۰۲۰ قرار است در سال ۲۰۲۰ میلادی به مریخ ارسال شود. یکی از اهداف این پروژه جمع‌آوری نمونه و بازگشت به زمین برای مطالعه است.
- مأموریت چینی مریخ ۲۰۲۰ یک پروژه توسط چین برای قرار دادن یک مدارگرد، سطح‌نشین، و مریخ‌نورد بر روی مریخ در سال ۲۰۲۰ است. کاوشگر چینی تیانون ۱ که به معنی “پرسش های بهشتی” است ، در تاریخ 23 ژوئن 2020 با موفقیت به سمت مریخ پرتاب شد.
مریخ نورد اکتشاف
مریخ‌نورد اکتشاف یک ماموریت رباتی فضایی است که از دو مریخ‌نورد، روح و فرصت، برای تحقیق و کشف مریخ بهره می‌برد. کاوشگر فرصت پس از 15 سال به سکوت ابدی فرو رفت.
ناسا اعلام کرده که آخرین تلاش ها برای تماس با این کاوشگر ناکام بوده و خداحافظی با این کاوشگر را تأیید کرده است. ناسا در این باره گفته که اگر کاوشگر فرصت نیروی کافی نداشته باشد، شانسی ندارد؛ زمستان مریخ در راه است و فرصت برای جان به در بردن از این شرایط نیاز به کارکرد گرم کننده ها دارد.
مریخ‌نوردهای روح و فرصت قرار بود نود روز کار کنند، ولی الان بیش از شش سال است مشغول کار هستند. در طول این مدت، اتفاق‌های زیادی روی داد که نزدیک بود آخر کار آنها را رقم بزند. یک بار یک تکه سنگ درون یک بازو گیر کرده بود و دانشمندان هر کاری کردند، نتوانستند آن را خارج کنند، تا این که به‌طور اتفاقی، سنگ قِل خورد و از بازو خارج شد. یک بار هم فرصت در یک دشت شنی بوکس‌واد کرد. یکی از چرخ‌های روح هم خراب شده و نمی‌چرخد.
کشفیات بزرگ دو مریخ نورد
فرصت و روح به ترتیب و با فاصله دو هفته، نشانه‌های وجود آب مایع در زمانی دور در سیاره سرخ را کشف کردند.
بررسی داده‌های ارسالی از مریخ نورد روح، مشخص کرد بستر این سطح در مجاورت با آب مایع، دچار تغییرات فیزیکی و شیمیایی شده‌است. هر دو مریخ نورد به نشانه‌هایی از آب از جمله سنگ‌های رسوبی و حاوی هماتیت رسیدند. فرصت خیلی زود اثبات کرد که مقدار زیادی آب به همراه نمک در فلات مریدیانی (محل فرود مریخ نورد فرصت) وجود داشته‌است. یافتن شواهدی از وجود آب در گذشته سیاره سرخ، مأموریت اصلی روح و فرصت به‌شمار می‌رفت. اینک به نظر می‌رسد این دو، پیش از به پایان رسیدن زمان مأموریت، موفقیت کامل خود را کسب کرده‌اند.
نظرات کارشناسان ناسا درباره این دو مریخ نورد
اندرو دانتزل، مدیر قسمت منظومه خورشیدی ناسا در واشینگتن می‌گوید: روح و فرصت ظاهراً برای ادامه داستان ماجراجویانه خود آماده‌اند. ما با دریافت این خبر خوب و با توجه به ضرورت ادارهٔ صحیح مریخ‌نوردها، پشتیبانی بیشتری از کار دسته جمعی تیم کنترل آنها در زمین کردیم.
با این که مریخ نوردها تاکنون به خوبی فراتر از حد تفکر کار کردند، ولی آرام آرام اثرات فرسودگی و خستگی در آنها به چشم می‌خورد.
یکی از تغییراتی که اخیراً در روند پروژه صورت گرفت، کاهش فعالیت مریخ نوردها از ۷ روز به ۵ روز در هفته است. بدین ترتیب، حدود ۲۰درصد از متخصصان گروه پشتیبانی که تقریباً ۱۰۰ نفر می‌شوند، مریخ نوردها را رها می‌کنند و سراغ پروژه‌های دیگر می‌روند. مریخ نوردان می‌بایست دو روز در هفته را فقط صرف جذب انرژی و شارژ کردن باتری‌های خود کنند.
در ۱ مهٔ ۲۰۰۹ روح در ماسه‌های نرم گیر کرد دانشمندان به تجزیه و تحلیل ماسه‌ها پرداختند و سپس روی زمین به آزمایش‌هایی پرداختند تا بتوانند روح را از آنجا نجات دهند و به ادامه کار در بیاورند. آزمایش‌هایی از قبیل شبیه‌سازی در جعبه ماسه با همان شیبی که روح در ماسه‌های مریخ گیر کرده‌است. در حال حاضر روح به خاطر اینکه نمی‌تواند از جای خود حرکت کند برنامه بر این شده که در همان‌جا به تحقیق ادامه دهد؛ ولی فرصت در حال حرکت به سمت یک آتشفشان خاموش (اندیور) است.
روح توانست از گردبادهای بهرام عکس بگیرد!
برای نخستین بار در تاریخ، انسان موفق به بررسی شهاب سنگی بر سطح سیاره‌ای دیگر شد. فرصت توانست شهاب سنگی را پیدا کند که بستر جرم آن از آهن و نیکل تشکیل شده‌است.
این شهاب سنگ که به اندازه یک توپ بسکتبال است، کاملاً سوراخ سوراخ شده و ماهیت آن به کمک طیف نگارهای مریخ نورد مشخص شده‌است. تعداد اندکی از شهاب سنگ‌هایی که بر روی زمین یافت می‌شوند، این ترکیبات را دارند و بقیه آنها عمدتاً صخره‌ای هستند. به‌طور مثال، جرمی که گودال معروف آریزونا را پدیدآورده است، ترکیباتی مانند شهاب سنگ یافت شده بر سطح مریخ را داشته‌است. این شهاب سنگ در نزدیکی سپر گرمایی مریخ نورد در فلات نصف النهار یافت شده‌است.
