تعريف حسابداري
براي حسابداري تعاريف بسياري وجود دارد در كتبهاي قديمي حسابداري را فن ثبت ، ضبط ، جمع آوري ، تجزيه وتحليل ، اندازه گيري ، طبقه بندي و تلخيص اطلاعات و معاملات مالي يا رويدادهايي كه اثرات مالي دارند تعريف نموده اند . وليكن امروزه ، حسابداري را ديگر فن نمي دانند بلكه آن را فرايند يا سيستم اطلاعاتي در نظر مي گيرند و حسابداري را به اين گونه تعريف نموده اند . حسابداري دانشي است كه با بكارگيري آن اطلاعات مربوط به معاملات و عمليات مالي و رويدادهاي داراي اثر مالي بر يك مؤسسه ، جمع آوري ، تجزيه و تحليل ، اندازه گيري، ثبت ، طبقه بندي ، تجميع و تلخيص و گزارش مي شود .
آنچه كه در تعريف حسابداري مورد اهميت است اين مي باشد كه هر كدام از كلمات داراي دنيايي از مفاهيم و روشها بوده كه جزء به جزء داراي بحث و تفكر مي باشند كه اگر اين مفاهيم با دقت درك و ياد گرفته شوند فراگيري حسابداري سهل و آسان خواهد شد . بخشهايي از تعريف حسابداري را بررسي مي كنيم .اول آنكه : حسابداري دانشي است كه اطلاعات مالي را تجزيه و تحليل و اندازه گيري مي نمايد :دقت كنيد در گذشته دفتر دار راكه در واقع اطلاعات دريافت و پرداختها را در دفاتر ثبت مي كرد حسابدار مي خوانند ولي بايد توجه داشت امروز ، حسابدار يك فرد ثبات نيست بلكه بازوي مديريت در تصميم گيريهاي اقتصادي مي باشد حسابدار بايد اطلاعات مالي را تجزيه و تحليل نمايد و اثرات اقتصادي ومالي آنها را بررسي نموده و نتايج حاصله را ارزيابي كند . اين تجزيه و تحليل حسابدار است كه به حرفه و دانش حسابداري اعتبار و اهميت مي بخشد . دوم آنكه : اطلاعات مالي پس از آنكه تجزيه و تحليل شدند بايد ثبت وجمع آوري و طبقه بندي شوند . در واقع حسابداري يك سيستم منظم و مرتب براي ثبت و نگهداري اطلاعات مي باشد ( ثبت در حسابداري در دفاتر روزنامه و طبقه بندي در دفاتر كل صورت مي پذيرد كه در جاي مناسب توضيح داده خواهند شد )سوم آنكه : حسابداري اطلاعات مالي را تلخيص مي نمايد : پس از آنكه مراحل فوق الذكر طي شد اطلاعات مالي ثبت شده به شكل مناسب طبقه بندي مي گردد كه به صورت خلاصه و قابل استفاده گزارش مي شوند لازم به توضيح است عموماً اطلاعات گزارش شده ، در قالب صورتهاي مالي خواهند بود ( كه اين مطلب نيز در جاي مناسب خود توضيح داده خواهد شد )حال كه حسابداي را تعريف كرديم بهتر است با مؤسساتي كه از حسابداري استفاده مي نمايند آشنا شويم بطور كلي مؤسساتي كه از سيستمهاي حسابداري استفاده مي نمايند به شرح ذيل مي باشند . 1- مؤسسات خدماتي 2- مؤسسات بازرگاني 3- مؤسسات توليدي
مؤسسات خدماتي
مؤسساتي هستند كه خدماتي را به مشتريان عرضه و در ازاي آن كارمزد يا حق الزحمه دريافت مي كنند . مؤسساتي كه توسط صاحبان حرفه هاي تخصصي براي انجام خدمات حرفه اي تشكيل و اداره مي شوند نيز در شمار مؤسسات خدماتي قرار دارند مانند مؤسسات خدمات حسابداري و حسابرسي . بنابراين مؤسسات خدماتي بايد از سيستمهاي حسابداري خدماتي استفاده نمايند .
مؤسسات بازرگاني
مؤسساتي هستند كه به خريد و فروش نوعي خاص و يا انواعي از مواد خام و فراورده ها و يا كالاي ساخته شده اشتغال دارند . مانند تمامي فروشگاههاي كالا و لوازم خانگي و يا ساير موارد مشابه . اينگونه مؤسسات نيز بايد از سيستمهتي حسابداري بازرگاني جهت فعاليتهاي خود استفاده نمايند .
مؤسسات توليدي
مؤسساتي هستند كه كالاهاي مصرفي و يا بادوام را با بكار گرفتن سرمايه و نيروي انساني و با استفاده از ابزار و ماشين آلات و تجهيزات توليد مي نمايند و توليدات خود را به مؤسسات بازرگاني يا مستقيماً به مصرف كنندگان مي فروشند . اين مؤسسات نيز بايد از سيستمهاي حسابداري فعاليت خود بهره گيرند .استفاده كنندگان از اطلاعات و نتايج حسابداري چه كساني هستند ؟ پس از آنكه حسابداري را شناختيم بايد بدانيم استفاده كنندگان از حسابداري چه كساني مي باشند به طور علمي استفاده كنندگان از حسابداري را به دو بخش تقسيم نموده اند . الف- استفاده كنندگان درون سازماني از اطلاعات حسابداريب- استفاده كنندگان برون سازماني از اطلاعات حسابداري استفاده كنندگان درون سازماني هيأت مديره و مدير عامل و مديران اجرايي و سرپرستان عمليات يك مؤسسه استفاده كنندگان درون سازماني مي باشند .
استفاده كنندگان برون سازماني
هر فرد يا مراجع ذي نفع كه حق دريافت اطلاعات مالي از يك مؤسسه را دارد و بر مبناي آن اطلاعات با مؤسسه دادو ستد كرده و درباره آن مؤسسه قضاوت وتصميم گيري مي كند . استفاده كننده برون سازماني مي باشد كه مي تواند به سرمايه گذاران ، اعطاء كنندگان وام و اعتبار ، فروشندگان ، مشتريان ، كاركنان دولت به عنوان استفاده كنندگان برون سازماني اشاره نمود . حال كه استفاده كنندگان برون سازماني را شناختيم به طور خلاصه بيان مي كنيم كه چرا آنها از استفاده كنندگان حسابداري مي باشند . سرمايه گذاران : اشخاصي كه به عنوان شريك يا سهامدار مي خواهند تصميم به سرمايه گذاري در صنعت يا مؤسسه اي نمايند نياز به اطلاعات وضعيت مالي مؤسسات دارند كه در نتيجه جزء استفاده كنندگان اطلاعات حسابداري قرار خواهند گرفت . اعطا كنندگان وام و اعتبار و ساير تسهيلات بانكي : بانكها و مؤسسات مالي و اعتباري جهت پرداخت تسهيلات و وام به مؤسسات نيازمند شناخت وضعيت مالي و توان مالي و قدرت باز پرداخت وام توسط مؤسسات مي باشند بنابراين آنها نيز نياز به اطلاعات مالي مؤسسات دارند .
فروشندگان كالاها و خدمات : فروشندگان نيز جهت معامله و دادو ستد با مؤسسات براي تصميم گيري و ارتباط با شركتها و مؤسسات طرف حساب خود نياز به كسب اطلاعات از توانايي هاي مالي و نقدينگي مؤسسات دارند كه نياز اينگونه فروشندگان به اطلاعات مالي نيز واضح و روشن است . مشتريان : مشتريان نيز با توجه به اينكه بطور مستمر از يك مؤسسه انتفاعي كالا يا خدمات خريداري مي نمايند براي تصميم گيريهاي خود نياز به اطلاعات در ارتباط با قيمتها و شرايط فروش و بطور كلي اطلاعات مالي دارند . كاركنان : كاركنان نيز براي شناخت توانايي مؤسساتي كه خود در آن شاغل مي باشند و درك بهر وري ونقش پاداش افزايش توليد و توانايهاي محل كار خود نيز نياز به اطلاعات مالي محل كار خود دارند تا بهتر عمل كرده و محيط كار خود را بهتر بشناسند . دولت : دولتها براي اجراي قوانين و اجراي سياستهاي خود و برنامه ريزيهاي اقتصادي و اتخاذ تصميمات در جهت تعادل و رشد اقتصاديو كسب درآمد از طريق ماليات و عوارض و نظارت برقيمتها نيز نياز به اطلاعات مالي مؤسسات و توان نقدينگيآنها دارند . پس استفاده كنندگان از اطلاعات مالي و حسابداري را نيز شناختيم .
رشته هاي تخصصي حسابداري كدامند ؟
پس از آن كه استفاده كنندگان از اطلاعات مالي و حسابداري را شناختيم لازم است رشته هاي تخصصي وابسته و در واقع شاخه هاي درخت عظيم حسابداري را نيز بشناسيم شما با شناخت رشته هاي حسابداري مي توانيد بر حسب علاقه خود يكي از آنها را جهت ادامه تحصيل انتخاب نماييد . شاخه هاي فني حسابداري به شرح ذيل مي باشد :
1-حسابرسي
2-حسابداري مالي
3-حسابداري مالياتي
4- حسابداري صنعتي
5- حسابداري مديريت
6-حسابداري صنعتي
7-حسابداري
8-حسابداري دولتي
9-مديريت
10-حسابرسي
11-حسابداري دولتي
12-حسابداري مالياتي
حسابداري مالي چيست ؟
سيستم حسابداري مرتبط با مؤسسات بازرگاني و انتفاعي كه در واقع با استفاده از اين روش مي توان نتايج حاصله از فعاليت بازرگاني مؤسسات را در قالب صورتهاي مالي خلاصه و قابل استفاده نمود را حسابداري مالي گويند. در حسابداري مالي بحث تجارت و بازرگاني مي باشد حال تجارت مي خواهد مربوط به يك مؤسسه و يا شركت تك صاحبي و خواه مربوط به يك مؤسسه يا شركت سهامي با صاحبان سرمايه باشد آنچه كه مسلم است براي آنكه بتوان نتايج حاصله را در قالب صورت مالي آورد از سيستم حسابداري مالي مي باشد . حسابداري صنعتي چيست ؟فعاليت بازرگاني تنها در قالب داد و ستد نمي تواند باشد بلكه توليد و استفاده ، از منابع و مواد اوليه و تبديل آن به كالا وفروش محصولات نيز نياز به ثبت و ضبط و نگهداري حسابها دارد و براي آنكه بتوان اطلاعات مالي حاصله را بدرستي خلاصه نمود بايد از سيستم حسابداري صنعتي استفاده كرد يعني در واحدهاي توليدي بايد قيمت تمام شده محصولات را با در نظر گرفتن هزينه مواد مصرف شده و دستمزد پرداختي براي تبديل آن به كالا و هزينه ماشين آلات مورد استفاده درتوليد را با استفاده از سيستمهاي حسابداري مشخص نمود . كه اين روشهاي خاص حسابداري را در تعيين قيمت تمام شده كالاهاي ساخته شده حسابداري صنعتي گويند .
حسابداري مديريت چيست ؟
حسابداري مديريت هم اطلاعات واقعي و هم اطلاعات برآوردي را براي كمك به مديرا ن در عمليات روزانه و برنامه ريزي عملياتي آتي بكار مي گيرد و با مسائلخاصي كه مديران واحد تجاري و سطوح مختلف با آن روبرو هستند سروكار دارد . حسابدار مديريت غالباً وظايف شناخت راه حلهاي مختلف و كمك براي انتخاب بهترين آنها ها را بر عهده دارد . براي مثال حسابدار مديريت با مدير امور مالي شركت در زمينه برنامه ريزي براي تأمين وجوه مالي مورد نياز آتي و با مدير فروش در زمينه تهيه اطلاعات لازم به منظور تعيين قيمت فروش محصولات جديد همكاري مي كند .
حسابداري دولتي چيست ؟
از زمانهاي بسيار قديم نياز حكومتها به اطلاعات به ويژه اطلاعات مربوط به مالياتها و خراجها وجود داشته بنابراين با وجود گسترش روابط جهاني و بين المللي حكومتها و گسترش فعاليتهاي دولتي نياز دولتها نيز به استفاده از روشهاي حسابداري كه مطابق با نيازهاي حكومتي و اعمال قدرت توأم باشد توسعه يافته كه بطور خلاصه مي توان گفت كه حسابداري دولتي به عنوان رشته اي خاص در همين راستا تكامل يافت و حساب درآمدها و هزينه ها به سيستم پيچيده اي كه شامل :الف – درآمدها و مخارج دستگاههاي دولتي در قالب برنامه و فعاليتها ب- اطلاعات ، صورت حسابها و گزارشهاي لازم براي تصميم گيري مديران دولتيج – بررسي و كنترل صحت عمل كارگزاران امور مالي دولت د – و در نهايت گزارشهايي از وضع اداره امور مالي كشور فراهم آورد . حسابرس كيست ؟و حسابرسي يعني چه ؟ نتايج فعاليت حسابداران مؤسسات بياد براي اينكه قابل اتكاء و اعتماد باشد مورد رسيدگي حسابداران درستكار و داراي مهارت و صلاحت تخصصي قرار گيرد تا با رسيدگي به اسناد و مدارك و حسابهاي مؤسسه هر گونه تقلب و سوء استفاده كشف گردد و درستي و قابليت قبول بودن صورتها و گزارشهاي مالي مؤسسات بي طرفانه اعلام گردد حسابداران حرفه اي كه اين وظيفه را به عهده گرفته اند را حسابرس و كاري را كه انجام مي دهند حسابرسي گويند . عزيزان تا به اينجا با مقدمات حسابداري آشنا شديم از اين به بعد وارد مباحث عملي و كاربردي حسابداري مي شويم با دقت مطالب را دنبال كنيد به شما اطمينان مي دهم اگر سه فصل اول را به خوبي فرا گيريد خواهيد ديد حسابداري فن و دانشي جذاب و آسان خواهد بود .
اجزاءو عناصر حسابداري كدامند ؟
داراييها و بدهيها و سرمايه و درآمدها و هزينه ها عناصر حسابداري مي باشند كه آنها را به صورت ذيل در حسابداري تعريف نموده اند .
داراييها
كليه اموال ، مطالبات و ساير منابع متعلق به يك مؤسسه كه در نتيجه معاملات ، عمليات مالي يا ساير رويدادها ايجاد شده و قابل شناسايي به پول بوده و داراي منافع آتي مي باشد را دارايي گويند . اگر بخواهيم چند دارايي اساسي را نام ببريم به موارد زير اشاره مي كنيم :1- وجوه نقد 2- مطالبات ( بدهكاران ) 3- موجوديهاي جنسي و كالا 4- داراييهاي ثابت و تجهيزات حال هر كدام از داراييها را تعريف كرده و موارد ديگري از داراييها را كه در اين 4 طبقه اصلي قرار مي گيرند را معرفي مي كنيم . 1- وجوه نقد : شامل پول نقد در صندوق و چكهاي بانكي و موجوديهاي نقد در بانكها مي باشد . 2- مطالبات ( بدهكاران ) : شامل بدهكاران ما و اسناد دريافتي وسفته هاي دريافتي ما از ديگران مي باشد . 3- موجوديهاي جنسي و كالا : اجناسي است كه مؤسسات در جريان فعاليت خود به قصد فروش يا توليد كالا يا مصرف در عمليات خود خريداري و نگهداري مي كنند . كه موجوديهاي جنسي خود به سه طبقه تقسيم مي شود : 1- مواد 2- موجودي كالا 3- ملزومات 4- داراييهاي ثابت : اموال بادوامي هستند كه به قصد نگهداري بلند مدت خريداري و يا ساخته شده و در عمليات يك مؤسسه مورد استفاده قرار مي گيرند نمونه هاي داراييهاي ثابت : زمين ، ساختمان ، ماشين آلات ، اثاثيه و …. مي باشد . دقت كنيد كه هر طبقه از داراييها ونمونه هاي اشاره شده را به خوبي فرا گيريد چرا كه ازاين به بعد در حسابداري بسيار مورد استفاده قرار مي گيرند . به عنوان مثال وقتي صحبت از خريد اثاثيه كرديم شما بايد سريع متوجه مي شديد اولاً اثاثه يك داراي است و ثانياً دارايي ثابت مي باشد . قبل از تعريف بدهيها هميشه اين را مد نظر داشته باشيد كه بدهي ها با بدهكاران كه يك نوع دارايي مي باشد فرق دارد و اين دو را با هم تداخل نكنيد . بدهيها : تعهداتي است كه يك مؤسسه درمقابل اشخاص و مؤسسات ديگر دارد و از معاملات و رويدادهاي گذشته ناشي شده اند و بايد با پرداخت پول يا تحويل كالا يا انجان خدمات يا انتقال ساير اقلام داراييها تسويه گردند . مؤسسات بر حسب نوع و حجم فعاليت و معملات خود بدهيهاي گوناگوني دارند . نمونه هاي زير مي تواند از بدهيهاي يك مؤسسه باشد . 1- بستانكاران 2-اسناد پرداختني 3- وامهابستانكاران يعني چه : بستانكاران تعهدات يك مؤسسه است كه در اثر خريد نسيه اموال ، كالا و خدمات از اشخاص و مؤسسات ديگر ايجاد شده است . اسناد پرداختني يعني چه : بدهيهاي ناشي از معاملات يك مؤسسه كه در مقابل آن سند تجاري نظير سفته يا برات صادر شده است ، اسناد پرداختني گويند . وام چيست : مبالغي كه يك مؤسسه از بانكها و مؤسسات اعتباري يا ساير اشخاص و مؤسسات استقراض و به موجب قرار داد يا اسناد تجاري مبادله شده ، تعهد مي كند كه اصل و فرع (بهره ) آن را در موعد معين يا به اقساط بپردازد وام مي گويند . حال كه تعريف بدهيها را ياد گرفتيم اگر گفته شود كه ما يك سفته صادر كرده ايم به يقين متوجه خواهيد شد كه اين سفته جزء بدهيهاي ما و در طبقه اسناد پرداختني قرار خواهد گرفت . سرمايه چيست : حق مالي صاحب يا صاحبان سرمايه يك مؤسسه نسبت به داراييهاي آن مؤسسه را سرمايه گويند و يا در واقع با كسر كردن بدهيهاي يك مؤسسه از كل داراييهاي ْن مؤسسه سرمايه بدست خواهد آمد . يعني اگر ما بدهيهاي خود را از داراييهايمان پرداخت كنيم هر چه باقي ماند سرمايه ما است .