آشنایی با حسابداری صنعتی

حسابداری صنعتی یکی از دشوارترین و در عین حال جذاب‌ترین انواع حسابداری است.

پردیس فناوری کیش_طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت_گروه مدیریت مالی:

حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده (cost accounting) 

 حسابداری صنعتی رشته‌ای از حسابداری مدیریت است که مربوط می‌شود به تنظیم بودجه، تعیین هزینه‌های استاندارد، تعیین هزینه‌های واقعی عملیات، تعیین هزینه مراحل تولید و دوایر یا محصولات، تجزیه انحرافات و تعیین سودآوری یا مصرف وجوه اجتماعی.

برای رسیدن به این هدف‌ها، حساب‌ها طبقه‌بندی، ثبت، تجزیه، تحلیل و تفسیر می‌شوند تا ارتباط هر هزینه با مراحل تولید و توزیع کالا و خدمات مشخص شود.

حسابداری صنعتی همان طور که از اسم آن هم مشخص است در ارتباط با صنعت و موسسات تولیدی کاربرد دارد، به همین دلیل این نوع از حسابداری بسیار مورد توجه مدیریت است.

در موسسات تولیدی یا کارخانه‌ها به علت نوع فعالیت و همچنین شکل فروش محصولات، نیاز مدیریت به اطلاعات بهای تمام شده تولیدات، بسیار دقیق و حساس است زیرا در این نوع از موسسات، محصول نهایی از ترکیب مواد و هزینه‌های تبدیل – که همان دستمزد نیروی کار مستقیم و هزینه‌های سربار است – تولید می‌شود و به همین دلیل باید توجه خاصی به اقلام تشکیل‌دهنده بهای تمام شده داشته باشیم.

کاربرد حسابداری صنعتی

گاهی تصور می‌شود کاربرد حسابداری صنعتی و بهای تمام شده محدود به کارخانجات و صنایع تولیدی می‌باشد، هر چند شاید مشهورترین کاربرد آن در این جهت باشد ولی سایر مؤسسات نیز از حسابداری بهای تمام شده بهره می‌برند.

امروزه از این شیوه در بانک‌ها، شرکت‌های بیمه، عمده‌فروشی‌ها، شرکت‌های حمل و نقل، شرکت‌های هواپیمایی، دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها در جهت کارایی بیشتر استفاده می‌گردد.

روش‌های حسابداری صنعتی

روش‌های حسابداری صنعتی به شش دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:
۱) هزینه‌یابی جذبی
۲) هزینه‌یابی مستقیم
۳) هزینه‌یابی برآوردی یا تخمینی
۴) هزینه‌یابی سفارش کار
۵) هزینه‌یابی مراحل تولید یا مرحله‌ای
۶) هزینه‌یابی استاندارد

هر یک از این روش‌ها خود دارای توضیحات کاملی است ولی ما در اینجا به توضیح مختصری از سه مورد آنها اکتفا می‌کنیم.

▪ هزینه‌یابی جذبی یا کامل

شیوه‌ای از هزینه‌یابی که در آن جمع هزینه‌های مستقیم و هزینه‌های ثابت در بهای تمام شده کالای ساخته منظور می‌شود.

بر عکس در هزینه‌یابی مستقیم، فقط هزینه‌های متغیر جزو بهای تمام شده محسوب می‌گردد و هزینه‌های سربار ثابت، جداگانه در حساب سود و زیان همان دوره‌ای که هزینه به عمل آمده است منظور می‌شود.

▪ هزینه‌یابی مستقیم یا نهایی

این اصطلاح به معنای آن است که جمع هزینه‌های متغیر محصول را مهمترین مقیاس هزینه تولید آن محصول محسوب کنند؛ با این استدلال که هزینه‌های متغیر با میزان تولید و افزایش و کاهش آن، بالا و پائین می‌رود.

▪ هزینه‌یابی برآوردی یا تخمینی

الف) هزینه‌ای که برای یک قرارداد یا تصمیم خاص پیش‌بینی شده است.

ب) مخارجی که پس از فروش ایجاد می‌شود.

اهمیت حسابداری صنعتی

اهمیت حسابداری صنعتی به این دلیل است که با گردآوری اطلاعات هزینه و قیمت تمام شده و ارائه آن به مدیران شرکت و تصمیم‌گیرندگان باعث ایجاد کنترل بیشتر روی هزینه‌ها و افزایش سوددهی شرکت شده و علاوه بر شناسایی نقاط ضعف سیستم‌های تولیدی و خدماتی، افزایش بهره‌وری و بازده شرکت و در نهایت کمک به اتخاذ تصمیم صحیح توسط مدیریت شرکت را باعث می‌گردد.

حسابداری صنعتی از نظر ارائه اطلاعات بین حسابداری مالی و حسابداری مدیریت قرار می‌گیرد زیرا از طرفی با ارائه قیمت تمام شده به حسابداری مالی، سود و زیان ناشی از تولید و فروش کالا یا خدمات را مشخص می‌کند و از طرف دیگر با ارائه همین اطلاعات به مدیران شرکت، آنان را در تصمیم‌گیری و ارزیابی وضعیت شرکت جهت انجام امور یاری می‌نماید.

حسابداری صنعتی در مقابل حسابداری مالی

حسابداری مالی نتایج و موقعیت کسب و کار را به دولت، اعتباردهندگان و سرمایه‌گذاران گزارش می‌دهد ولی حسابداری صنعتی یک سیستم گزارش‌گیری داخلی برای مدیریت یک سازمان جهت تصمیم‌گیری است.

در حسابداری مالی، طبقه‌بندی هزینه بر اساس نوع معاملات است (به عنوان مثال حقوق و دستمزد، تعمیرات، بیمه، دفاتر، مسافرت، فروشگاه‌ها و غیره) اما در حسابداری صنعتی، طبقه‌بندی براساس توابع، فعالیت‌ها، محصولات، فرآیند و برنامه‌ریزی، کنترل داخلی و نیازهای اطلاعات سازمان است.

حسابداری مالی با هدف ارائه «واقعی و عادلانه» از معاملات، سود و زیان برای یک دوره و بیانیه وضعیت مالی (صورت حساب) در یک تاریخ معین است.

این هدف در راستای محاسبه دیدگاه واقعی و منصفانه از هزینه تولید یا خدمات ارائه شده توسط شرکت صورت می‌گیرد.

حال آن که حسابداری صنعتی بر اساس تجزیه و تحلیل است و می‌تواند ارزیابی هدفمند و ذهنی هزینه‌های مربوط به یک نتیجه استاندارد را ترکیب کند.

آشنایی با 10 اصطلاح مهم در گزارش‌های حسابداری صنعتی :

در حسابداری صنعتی برخی اصطلاحات به کار برده می‌شود که هر یک دارای مفهوم خاصی است.

این اصطلاحات گاهی به مراحل تولید، گاهی به نوع کالای ساخته شده و گاهی نیز به نوع هزینه‌ها اشاره دارد.

در این قسمت تلاش می‌کنیم برخی از مهمترین اصطلاحات را توضیح دهیم:

1. دایره هزینه‌یابی

هزینه‌یابی عبارت است از تعیین بهای تمام شده کالای ساخته شده و موجودی کالای در جریان ساخت.

منظور از دایره هزینه‌یابی بخشی است که مسئولیت نگهداری اسناد و مدارک مرتبط با حسابداری عملیات تولیدی و غیر تولیدی را به عهده داشته و وظیفه تجزیه و تحلیل کلیه هزینه‌های تولیدی، توزیع و فروش جهت ارائه و استفاده مدیریت را به عهده دارد.

فعالیت‌های دایره هزینه‌یابی در ارتباط با گذشته، حال و آینده واحد اقتصادی می‌باشد.

2. کالای ساخته شده

کالایی که پس از گذراندن مراحل تولید به شکل کامل ساخته شده است و در واقع فرآیند تولید را به شکل کامل طی نموده را کالای ساخته شده گویند.

این کالا ممکن است به عنوان کالای نهایی توسط مصرف‌کننده استفاده شود و یا به عنوان ماده اولیه برای کارخانجات دیگر مورد استفاده قرار گیرد.

بنابراین منظور از کالای ساخته شده کالای کامل نیست بلکه کالایی است که به طور کامل چرخه تولید مربوطه را طی کرده است.

3. کالای در جریان ساخت

کالاهایی که در جریان مراحل تولید قرار گرفته‌اند و فقط بخشی از فرآیند تولید را طی نموده‌اند ولی ساخت آنها تمام نشده است را کالای در جریان ساخت گویند.

4. منظور از تولید

به تغییر شکل مواد اولیه در فرایند ساخت و تبدیل به یک کالای ساخته شده «تولید» می‌گویند.

به عنوان مثال به عملیاتی مانند برش، پرداخت‌کاری و … که باعث تبدیل چوب و تغییر شکل آن به میز و صندلی می‌گردد، تولید اطلاق می‌شود.

5. مواد اولیه

برای ساخت محصول باید از موادی که در طبیعت وجود دارد و یا کالاهایی که در کارخانه‌های دیگر ساخته شده استفاده نمود.

به این دسته از مواد، مواد اولیه گفته می‌شود و روشن است که بدون داشتن مواد اولیه، تولید امکان‌پذیر نمی‌باشد.

6. دستمزد

عبارت است از حق‌الزحمه‌ای که برای تبدیل مواد به کالا، به کارگران پرداخت می‌شود.

7. هزینه سربار

به هزینه‌هایی که در کارخانه به مصرف می‌رسند ولی ارتباط مستقیمی با کالا ندارند «سربار» گفته می‌شود.

8. بهای اولیه

بهای اولیه عبارت است از حاصل جمع هزینه‌هایی که به طور مستقیم (مواد اولیه مستقیم و دستمزد مستقیم) در ساخت کالا به کار می‌رود.

به عبارت دیگر، دستمزد مستقیم + مواد اولیه مصرفی مستقیم = بهای اولیه

9. بهای تبدیل

بهای تبدیل (یا هزینه‌های تبدیل) عبارت است از هزینه‌هایی که برای تبدیل مواد اولیه به کالای ساخته شده به کار می‌رود.

بهای تبدیل حاصل جمع دستمزد مستقیم و سربار ساخت می‌باشد.

10. ضایعات (ضایعات تولید)

در طی مراحل تولید بعضاً مواردی مانند تبخیر شدن، شکست، صدمه دیدن، آب رفتگی و سایر موارد مشابه روی می‌دهد که باعث ضایع شدن و از بین رفتن بخشی از کالای در جریان تولید می‌گردد.

به بخش از بین رفته مواد اولیه یا کالا از ابتدای تولید تا تکمیل کالای ساخته شده «ضایعات تولید» می‌گویند.

 تعريف حسابداري 

براي حسابداري تعاريف بسياري وجود دارد در كتبهاي قديمي حسابداري را فن ثبت ، ضبط ، جمع آوري ، تجزيه وتحليل ، اندازه گيري ، طبقه بندي و تلخيص اطلاعات و معاملات مالي يا رويدادهايي كه اثرات مالي دارند تعريف نموده اند . وليكن امروزه ، حسابداري را ديگر فن نمي دانند بلكه آن را فرايند يا سيستم اطلاعاتي در نظر مي گيرند و حسابداري را به اين گونه تعريف نموده اند . حسابداري دانشي است كه با بكارگيري آن اطلاعات مربوط به معاملات و عمليات مالي و رويدادهاي داراي اثر مالي بر يك مؤسسه ، جمع آوري ، تجزيه و تحليل ، اندازه گيري، ثبت ، طبقه بندي ، تجميع و تلخيص و گزارش مي شود .

آنچه كه در تعريف حسابداري مورد اهميت است اين مي باشد كه هر كدام از كلمات داراي دنيايي از مفاهيم و روشها بوده كه جزء به جزء داراي بحث و تفكر مي باشند كه اگر اين مفاهيم با دقت درك و ياد گرفته شوند فراگيري حسابداري سهل و آسان خواهد شد . بخشهايي از تعريف حسابداري را بررسي مي كنيم .اول آنكه : حسابداري دانشي است كه اطلاعات مالي را تجزيه و تحليل و اندازه گيري مي نمايد :دقت كنيد در گذشته دفتر دار راكه در واقع اطلاعات دريافت و پرداختها را در دفاتر ثبت مي كرد حسابدار مي خوانند ولي بايد توجه داشت امروز ، حسابدار يك فرد ثبات نيست بلكه بازوي مديريت در تصميم گيريهاي اقتصادي مي باشد حسابدار بايد اطلاعات مالي را تجزيه و تحليل نمايد و اثرات اقتصادي ومالي آنها را بررسي نموده و نتايج حاصله را ارزيابي كند . اين تجزيه و تحليل حسابدار است كه به حرفه و دانش حسابداري اعتبار و اهميت مي بخشد . دوم آنكه : اطلاعات مالي پس از آنكه تجزيه و تحليل شدند بايد ثبت وجمع آوري و طبقه بندي شوند . در واقع حسابداري يك سيستم منظم و مرتب براي ثبت و نگهداري اطلاعات مي باشد ( ثبت در حسابداري در دفاتر روزنامه و طبقه بندي در دفاتر كل صورت مي پذيرد كه در جاي مناسب توضيح داده خواهند شد )سوم آنكه : حسابداري اطلاعات مالي را تلخيص مي نمايد : پس از آنكه مراحل فوق الذكر طي شد اطلاعات مالي ثبت شده به شكل مناسب طبقه بندي مي گردد كه به صورت خلاصه  و قابل استفاده گزارش مي شوند لازم به توضيح است عموماً اطلاعات گزارش شده ، در قالب صورتهاي مالي خواهند بود ( كه اين مطلب نيز در جاي مناسب خود توضيح داده خواهد شد )حال كه حسابداي را تعريف كرديم بهتر است با مؤسساتي كه از حسابداري استفاده مي نمايند آشنا شويم بطور كلي مؤسساتي كه از سيستمهاي حسابداري استفاده مي نمايند به شرح ذيل مي باشند . 1- مؤسسات خدماتي 2- مؤسسات بازرگاني 3- مؤسسات توليدي 

مؤسسات خدماتي 

مؤسساتي هستند كه خدماتي را به مشتريان عرضه و در ازاي آن كارمزد يا حق الزحمه دريافت مي كنند . مؤسساتي كه توسط صاحبان حرفه هاي تخصصي براي انجام خدمات حرفه اي تشكيل و اداره مي شوند نيز در شمار مؤسسات خدماتي قرار دارند مانند مؤسسات خدمات حسابداري و حسابرسي . بنابراين مؤسسات خدماتي بايد از سيستمهاي حسابداري خدماتي استفاده نمايند . 

مؤسسات بازرگاني 

مؤسساتي هستند كه به خريد و فروش نوعي خاص و يا انواعي از مواد خام و فراورده ها و يا كالاي ساخته شده اشتغال دارند . مانند تمامي فروشگاههاي كالا و لوازم خانگي و يا ساير موارد مشابه . اينگونه مؤسسات نيز بايد از سيستمهتي حسابداري بازرگاني جهت فعاليتهاي خود استفاده نمايند . 

مؤسسات توليدي       

مؤسساتي هستند كه كالاهاي مصرفي و يا بادوام را با بكار گرفتن سرمايه و نيروي انساني و با استفاده از ابزار و ماشين آلات و تجهيزات توليد مي نمايند و توليدات خود را به مؤسسات بازرگاني يا مستقيماً به مصرف كنندگان مي فروشند . اين مؤسسات نيز بايد از سيستمهاي حسابداري فعاليت خود بهره گيرند .استفاده كنندگان از اطلاعات و نتايج حسابداري چه كساني هستند ؟ پس از آنكه حسابداري را شناختيم بايد بدانيم استفاده كنندگان از حسابداري چه كساني مي باشند به طور علمي استفاده كنندگان از حسابداري را به دو بخش تقسيم نموده اند . الف- استفاده كنندگان درون سازماني از اطلاعات حسابداريب- استفاده كنندگان برون سازماني از اطلاعات حسابداري استفاده كنندگان درون سازماني  هيأت مديره و مدير عامل و مديران اجرايي و سرپرستان عمليات يك مؤسسه استفاده كنندگان درون سازماني مي باشند . 

استفاده كنندگان برون سازماني 

هر فرد يا مراجع ذي نفع كه حق دريافت اطلاعات مالي از يك مؤسسه را دارد و بر مبناي آن اطلاعات با مؤسسه دادو ستد كرده و درباره آن مؤسسه قضاوت وتصميم گيري مي كند . استفاده كننده برون سازماني مي باشد كه مي تواند به سرمايه گذاران ، اعطاء كنندگان وام و اعتبار ، فروشندگان ، مشتريان ، كاركنان دولت به عنوان استفاده كنندگان برون سازماني اشاره نمود . حال كه استفاده كنندگان برون سازماني را شناختيم به طور خلاصه بيان مي كنيم كه چرا آنها از استفاده كنندگان حسابداري مي باشند . سرمايه گذاران : اشخاصي كه به عنوان شريك يا سهامدار مي خواهند تصميم به سرمايه گذاري در صنعت يا مؤسسه اي نمايند نياز به اطلاعات وضعيت مالي مؤسسات دارند كه در نتيجه جزء استفاده كنندگان اطلاعات حسابداري قرار خواهند گرفت . اعطا كنندگان وام و اعتبار و ساير تسهيلات بانكي : بانكها و مؤسسات مالي و اعتباري جهت پرداخت تسهيلات و وام به مؤسسات نيازمند شناخت وضعيت مالي و توان مالي و قدرت باز پرداخت وام توسط مؤسسات مي باشند بنابراين آنها نيز نياز به اطلاعات مالي مؤسسات دارند . 
فروشندگان كالاها و خدمات : فروشندگان نيز جهت معامله و دادو ستد با مؤسسات براي تصميم گيري و ارتباط با شركتها و مؤسسات طرف حساب خود نياز به كسب اطلاعات از توانايي هاي مالي و نقدينگي مؤسسات دارند كه نياز اينگونه فروشندگان به اطلاعات مالي نيز واضح و روشن است . مشتريان : مشتريان نيز با توجه به اينكه بطور مستمر از يك مؤسسه انتفاعي كالا يا خدمات خريداري مي نمايند براي تصميم گيريهاي خود نياز به اطلاعات در ارتباط با قيمتها و شرايط فروش و بطور كلي اطلاعات مالي دارند . كاركنان : كاركنان نيز براي شناخت توانايي مؤسساتي كه خود در آن شاغل مي باشند و درك بهر وري ونقش پاداش افزايش توليد و توانايهاي محل كار خود نيز نياز به اطلاعات مالي محل كار خود دارند تا بهتر عمل كرده و محيط كار خود را بهتر بشناسند . دولت : دولتها براي اجراي قوانين و اجراي سياستهاي خود و برنامه ريزيهاي اقتصادي و اتخاذ تصميمات در جهت تعادل و رشد اقتصاديو كسب درآمد از طريق ماليات و عوارض و نظارت برقيمتها نيز نياز به اطلاعات مالي مؤسسات و توان نقدينگيآنها دارند . پس استفاده كنندگان از اطلاعات مالي و حسابداري را نيز شناختيم . 

رشته هاي تخصصي حسابداري كدامند ؟

پس از آن كه استفاده كنندگان از اطلاعات مالي و حسابداري را شناختيم لازم است رشته هاي تخصصي وابسته و در واقع شاخه هاي درخت عظيم حسابداري را نيز بشناسيم شما با شناخت رشته هاي حسابداري مي توانيد بر حسب علاقه خود يكي از آنها را جهت ادامه تحصيل انتخاب نماييد . شاخه هاي فني حسابداري به شرح ذيل مي باشد :

1-حسابرسي

2-حسابداري مالي

3-حسابداري مالياتي

4- حسابداري صنعتي

5- حسابداري مديريت

6-حسابداري صنعتي

7-حسابداري    

8-حسابداري دولتي

9-مديريت

10-حسابرسي                                

11-حسابداري دولتي

12-حسابداري مالياتي

حسابداري مالي چيست ؟

سيستم حسابداري مرتبط با مؤسسات بازرگاني و انتفاعي كه در واقع با استفاده از اين روش مي توان نتايج حاصله از فعاليت بازرگاني مؤسسات را در قالب صورتهاي مالي خلاصه و قابل استفاده نمود را حسابداري مالي گويند. در حسابداري مالي بحث تجارت و بازرگاني مي باشد حال تجارت مي خواهد مربوط به يك مؤسسه و يا شركت تك صاحبي و خواه مربوط به يك مؤسسه يا شركت سهامي با صاحبان سرمايه باشد آنچه كه مسلم است براي آنكه بتوان نتايج حاصله را در قالب صورت مالي آورد از سيستم حسابداري مالي مي باشد . حسابداري صنعتي چيست ؟فعاليت بازرگاني تنها در قالب داد و ستد نمي تواند باشد بلكه توليد و استفاده ، از منابع و مواد اوليه و تبديل آن به كالا وفروش محصولات نيز نياز به ثبت و ضبط و نگهداري حسابها دارد و براي آنكه بتوان اطلاعات مالي حاصله را بدرستي خلاصه نمود بايد از سيستم حسابداري صنعتي استفاده كرد يعني در واحدهاي توليدي بايد قيمت تمام شده محصولات را با در نظر گرفتن هزينه مواد مصرف شده و دستمزد پرداختي براي تبديل آن به كالا و هزينه ماشين آلات مورد استفاده درتوليد را با استفاده از سيستمهاي حسابداري مشخص نمود . كه اين روشهاي خاص حسابداري را در تعيين قيمت تمام شده كالاهاي ساخته شده حسابداري صنعتي گويند . 

حسابداري مديريت چيست ؟

حسابداري مديريت هم اطلاعات واقعي و هم اطلاعات برآوردي را براي كمك به مديرا ن در عمليات روزانه و برنامه ريزي عملياتي آتي بكار مي گيرد و با مسائلخاصي كه مديران واحد تجاري و سطوح مختلف با آن روبرو هستند سروكار دارد . حسابدار مديريت غالباً وظايف شناخت راه حلهاي مختلف و كمك براي انتخاب بهترين آنها ها را بر عهده دارد . براي مثال حسابدار مديريت با مدير امور مالي شركت در زمينه برنامه ريزي براي تأمين وجوه مالي مورد نياز آتي و با مدير فروش در زمينه تهيه اطلاعات لازم به منظور تعيين قيمت فروش محصولات جديد همكاري مي كند . 

حسابداري دولتي چيست ؟

از زمانهاي بسيار قديم نياز حكومتها به اطلاعات به ويژه اطلاعات مربوط به مالياتها و خراجها وجود داشته بنابراين با وجود گسترش روابط جهاني و بين المللي حكومتها و گسترش فعاليتهاي دولتي نياز دولتها نيز به استفاده از روشهاي حسابداري كه مطابق با نيازهاي حكومتي و اعمال قدرت توأم باشد توسعه يافته كه بطور خلاصه مي توان گفت كه حسابداري دولتي به عنوان رشته اي خاص در همين راستا تكامل يافت و حساب درآمدها و هزينه ها به سيستم پيچيده اي كه شامل :الف – درآمدها و مخارج دستگاههاي دولتي در قالب برنامه و فعاليتها ب- اطلاعات ، صورت حسابها و گزارشهاي لازم براي تصميم گيري مديران دولتيج – بررسي و كنترل صحت عمل كارگزاران امور مالي دولت د – و در نهايت گزارشهايي از وضع اداره امور مالي كشور فراهم آورد . حسابرس كيست ؟و حسابرسي يعني چه ؟ نتايج فعاليت حسابداران مؤسسات بياد براي اينكه قابل اتكاء و اعتماد باشد مورد رسيدگي حسابداران درستكار و داراي مهارت و صلاحت تخصصي قرار گيرد تا با رسيدگي به اسناد و مدارك و حسابهاي مؤسسه هر گونه تقلب و سوء استفاده كشف گردد و درستي و قابليت قبول بودن صورتها و گزارشهاي مالي مؤسسات بي طرفانه اعلام گردد حسابداران حرفه اي كه اين وظيفه را به عهده گرفته اند را حسابرس و كاري را كه انجام مي دهند حسابرسي گويند . عزيزان تا به اينجا با مقدمات حسابداري آشنا شديم از اين به بعد وارد مباحث عملي و كاربردي حسابداري مي شويم با دقت مطالب را دنبال كنيد به شما اطمينان مي دهم اگر سه فصل اول را به خوبي فرا گيريد خواهيد ديد حسابداري فن و دانشي جذاب و آسان خواهد بود . 

اجزاءو عناصر حسابداري كدامند ؟  

داراييها و بدهيها و سرمايه و درآمدها و هزينه ها عناصر حسابداري مي باشند كه آنها را به صورت ذيل در حسابداري تعريف نموده اند . 

داراييها   

كليه اموال ، مطالبات و ساير منابع متعلق به يك مؤسسه كه در نتيجه معاملات ، عمليات مالي يا ساير رويدادها ايجاد شده و قابل شناسايي به پول بوده و داراي منافع آتي مي باشد را دارايي گويند . اگر بخواهيم چند دارايي اساسي را نام ببريم به موارد زير اشاره مي كنيم :1- وجوه نقد 2- مطالبات ( بدهكاران ) 3- موجوديهاي جنسي و كالا 4- داراييهاي ثابت و تجهيزات حال هر كدام از داراييها را تعريف كرده و موارد ديگري از داراييها را كه در اين 4 طبقه اصلي قرار مي گيرند را معرفي مي كنيم . 1- وجوه نقد : شامل پول نقد در صندوق و چكهاي بانكي و موجوديهاي نقد در بانكها مي باشد . 2- مطالبات ( بدهكاران ) : شامل بدهكاران ما و اسناد دريافتي وسفته هاي دريافتي ما از ديگران مي باشد . 3- موجوديهاي جنسي و كالا : اجناسي است كه مؤسسات در جريان فعاليت خود به قصد فروش يا توليد كالا يا مصرف در عمليات خود خريداري و نگهداري مي كنند . كه موجوديهاي جنسي خود به سه طبقه      تقسيم مي شود :                                 1- مواد  2- موجودي كالا     3- ملزومات 4- داراييهاي ثابت : اموال بادوامي هستند كه به  قصد نگهداري بلند مدت خريداري و يا ساخته شده و در عمليات يك مؤسسه مورد استفاده قرار مي گيرند نمونه هاي داراييهاي ثابت : زمين ، ساختمان ، ماشين آلات ، اثاثيه و …. مي باشد . دقت كنيد كه هر طبقه از داراييها ونمونه هاي اشاره شده را به خوبي فرا گيريد چرا كه ازاين به بعد در حسابداري بسيار مورد استفاده قرار مي گيرند . به عنوان مثال وقتي صحبت از خريد اثاثيه كرديم شما بايد سريع متوجه مي شديد اولاً اثاثه يك داراي است و ثانياً دارايي ثابت مي باشد . قبل از تعريف بدهيها هميشه اين را مد نظر داشته باشيد كه بدهي ها با بدهكاران كه يك نوع دارايي مي باشد فرق دارد و اين دو را با هم تداخل نكنيد . بدهيها : تعهداتي است كه يك مؤسسه درمقابل اشخاص و مؤسسات ديگر دارد و از معاملات و رويدادهاي گذشته ناشي شده اند و بايد با پرداخت پول يا تحويل كالا يا انجان خدمات يا انتقال ساير اقلام داراييها تسويه گردند . مؤسسات بر حسب نوع و حجم فعاليت و معملات خود بدهيهاي گوناگوني دارند . نمونه هاي زير مي تواند از بدهيهاي يك مؤسسه باشد . 1- بستانكاران 2-اسناد پرداختني 3- وامهابستانكاران يعني چه :  بستانكاران تعهدات يك مؤسسه است كه در اثر خريد نسيه اموال ، كالا و خدمات از اشخاص و مؤسسات ديگر ايجاد شده است . اسناد پرداختني يعني چه : بدهيهاي ناشي از معاملات يك مؤسسه كه در مقابل آن سند تجاري نظير سفته يا برات صادر شده است ، اسناد پرداختني گويند . وام چيست : مبالغي كه يك مؤسسه از بانكها و مؤسسات اعتباري يا ساير اشخاص و مؤسسات استقراض و به موجب قرار داد يا اسناد تجاري مبادله شده ، تعهد مي كند كه اصل و فرع (‌بهره ) آن را در موعد معين يا به اقساط بپردازد وام مي گويند . حال كه تعريف بدهيها را ياد گرفتيم اگر گفته شود كه ما يك سفته صادر كرده ايم به يقين متوجه  خواهيد شد كه اين سفته جزء بدهيهاي    ما و در طبقه اسناد پرداختني قرار خواهد گرفت .  سرمايه چيست : حق مالي صاحب يا صاحبان سرمايه يك مؤسسه نسبت به داراييهاي آن مؤسسه را سرمايه گويند و يا در واقع با كسر كردن بدهيهاي يك مؤسسه از كل داراييهاي ْن مؤسسه سرمايه بدست خواهد آمد . يعني اگر ما بدهيهاي خود را از داراييهايمان پرداخت كنيم هر چه باقي ماند سرمايه ما است .

حسابرسی در یک جمله عبارت است از بازرسی جستجوگرانه کلیه مدارک و اسناد حسابداری به منظور کشف تقلب و اشتباه. هدف از آن اظهارنظر نسبت به این موضوع است که آیا صورت‌های مالی بر اساس استانداردهای حسابداری تهیه شده است یا خیر.

اما هدف از آموزش این علم، تربیت افرادی است که ضمن آشنایی با دروس نظری، با سیستم‌های مالی و حسابداری صنعت، آشنا شوند و هم چنین توانایی‌های لازم در تصمیم‌گیری صحیح و دقیق بر مبنای اطلاعات علمی و قابل اعتماد در بهینه‌سازی سیستم‌های گردش کار دستگاه مربوط، را داشته و در انجام وظایف تعریف شده و همکاری موثر با کارشناسان مرتبط با این فن در مسائل برنامه‌ریزی بازرگانی و پیش بینی‌های مالی و اقتصادی شرکت، ایفای نقش نماید.

انواع حسابرسی

حسابرسی انواع گوناگون دارد و مهم‌ترین آنها عبارتند از:

حسابرسی صورت‌های مالی

هدف اصلی این حسابرسی، اعتباردهی به صورت‌های مالی است. منظور از اعتباردهی، اظهار عقیده یا قضاوت شخص یا اشخاص مستقل و ذی‌صلاح نسبت به مطابقت تمامی جنبه‌های با اهمیت ادعاهای منعکس در صورت‌های مالی با معیارهای تعیین شده یعنی اصول حسابداری است.

حسابرسی رعایتی

مقصود از حسابرسی رعایت، تعیین میزان رعایت احکام، سیاست‌ها، پیمان‌ها، قوانین و مقررات دولتی و کنترل‌های داخلی توسط شرکت‌های مورد رسیدگی است. برای مثال، شرکت‌ها می‌توانند تعیین میزان رعایت احکام و سیاست‌های داخلی توسط بخش‌های مختلف سازمان را از حسابرسان خود درخواست نمایند.

حسابرسی عملیاتی

حسابرسی عملیاتی، عبارت است از بررسی بسامان فعالیت‌های سازمان یا بخش معینی از آن در ارتباط با اهداف تعیین شده.

هدف اصلی حسابرسی عملیاتی، ارزیابی رعایتِ «صرفه اقتصادی» هنگام تهیه منابع و ارزیابی «کارآیی» عملیات هنگام استفاده از منابع و «اثربخشیِ» عملیات برای نیل به اهداف از قبل تعیین شده، تشخیص فرصت‌های بهبود عملیات و ارائه پیشنهادهای اصلاحی به مدیران سازمان‌ها است. ارزیابی صرفه اقتصادی، کارآیی و اثربخشی سیستم حسابداری کامپیوتری یک شرکت و ارائه پیشنهادهای اصلاحی، نمونه‌ای از حسابرسی عملیاتی است.

حسابرسی قانونی

در سال‌های اخیر، دعوت از حسابرسان برای ارائه خدمات «حسابرسی قانونی» (Forensic Audit) به ویژه هنگام بروز اختلافات مالی، گسترش فزاینده‌ای یافته است. حسابرسی قانونی در واقع مشابه خدمت پزشکان در امر «پزشکی قانونی» است.

برخی از مواردی که اجرای حسابرسی قانونی می‌تواند ضرورت یابد؛ به شرح زیر است:

تقلب‌های تجاری یا کارکنان شرکت‌ها، خسارت‌های تجاری و اقتصادی، اختلاف بین سهامداران یا شرکا

حسابرسی داخلی

حسابرسی داخلی یک فعالیت مستقل، اطمینان بخش واقع بینانه و مشاوره‌ای است که برای ارزش‌افزایی و بهبود عملیات سازمان طراحی شده‌ است. حسابرسی داخلی با فراهم ساختن رویکردی سیستماتیک و روش‌مند برای ارزیابی و بهبود اثربخشی فرآیندهای راهبری، مدیریت ریسک و کنترل، سازمان را در دستیابی به هدف‌هایش یاری می‌کند.

حسابرس کیست؟

برای انجام کار حسابرسی، شخص مورد نظر باید در زمینه محاسبات و تحلیل اطلاعات، مهارت بالا و قابل قبولی داشته باشد. البته در سال‌های اخیر به دلیل کامپیوتری شدن سیستم‌های مالی و حسابداری، یک حسابرس کارآمد می‌بایست علاوه بر اصول و فنون حسابداری و حسابرسی به کار با نرم افزارهای مالی و حسابداری مختلف نیز تسلط داشته باشد.

همچنین باید دارای مهارت‌های ارتباطی،کلامی و نوشتاری خوبی باشد. وظایف حسابرسان اموری مثل بررسی حساب‌های شرکت، جمع آوری و تحلیل آمار و ارقام، شناسایی مشخصات و ویژگی‌های کسب‌وکار و  ارزیابی سیستم‌های گزارش مالی شرکت می‌باشد.

تقسیم‌بندی حسابرسان

شاغلان حرفه حسابرسی در یک تقسیم بندی کلی به دو گروه اصلی تفکیک می‌شوند:

۱ – حسابرسان داخلی: این گروه از حسابرسان، کارمند واحد مورد رسیدگی هستند و در واقع رابط میان هیات مدیره و شرکت بوده و گزارش رسیدگی خود را به طور هفتگی، ماهانه یا سالانه به مدیرعامل و هیات مدیره ارائه می‌دهند. این گروه از حسابرسان عملیات داخل واحد تجاری را رسیدگی می‌کنند. حسابرس داخلی، سیاست‌ها، رویه‌ها و توان مالی شرکت را به منظور بهبود کارآیی آن ارزیابی و بررسی می‌کند.

۲ – حسابرسان مستقل: این گروه از حسابرسان، افرادی هستند که در موسسات حسابرسی مشغول کار هستند و بر اساس قرارداد میان شرکت‌ها یا سازمان‌ها با این موسسات، عملیات حسابداری و مالی واحد تجاری را بر اساس اصول و موازین حسابداری مورد رسیدگی قرار می‌دهند و گزارش خود را به مجمع عمومی صاحبان سهام ارائه می‌کنند. در واقع حسابرسان مستقل رابط میان صاحبان شرکت و هیات مدیره شرکت می‌باشند.

۳- حسابرسان دولتی: وظیفه‌ای که بر عهده‌ی این گروه از حسابرسان است عبارت است از رسیدگی یا بررسی معاملات و کنترل‌های یک موسسه دولتی به منظور اظهارنظر در این مورد که فعالیت‌های مالی واقتصادی طبق اصول متداول حسابداری دولتی در صورت‌ها وگزارش‌های انعکاس یافته است یا خیر.

چه ارتباطی میان حسابداری و حسابرسی وجود دارد؟

در بیشتر موارد، یکی از نخستین سوالاتی که توسط افراد علاقه‌مند به کار در رشته‌های حسابداری پرسیده می‌شود این است که چه تفاوتی میان حسابداری و حسابرسی وجود دارد. گرچه این دو حرفه شبیه هم هستند و اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند، ولی تفاوت‌های قابل‌توجهی میان حسابداری و حسابرسی وجود دارد.

• حسابداران معمولاً کارمندان شرکتی هستند که برای آن کار می‌کنند، درحالیکه حسابرسان معمولاً توسط شرکت دیگری، برای بررسی درستی کارهای حسابدار استخدام می‌شوند. گرچه همیشه این‌طور نیست، ولی به‌طورکلی حسابرس هیچ ارتباط مالی‌ای با شرکت ندارد.
• حسابدار کارهای خود را به‌صورت روزانه انجام می‌دهد، درحالی‌که حسابرس معمولا کارهای حسابداری را سه‌ماهه یا سالانه انجام می‌دهد. حسابرسان معمولاً در شرایط خاص، مثلاً مشکوک شدن به تقلب، به شرکت آورده می‌شوند.
• استخدام حسابدار در شرکت ضروری است؛ ولی استخدام حسابرس، گزینه‌ای اختیاری است.
• حسابداران در پایان سال صورت‌های مالی شرکت را تنظیم می‌کنند. این صورت‌های مالی، تصویری از ثبات مالی شرکت را ارائه می‌دهد. ولی حسابرس صورت‌های مالی را بررسی و درستی آنها را مشخص می‌کند.

از نظر تحصیلات چه تفاوتی میان حسابداری و حسابرسی وجود دارد؟

الزامات تحصیلی حسابداران و حسابرسان تقریباً یکسان است. براساس اداره‌ی آمار کار (BLS) ایالات متحده، در هر دو حرفه باید تحصیل در دوره‌ی کارشناسی رشته‌ی حسابداری تکمیل شود.

گاهی بعضی از شرکت‌ها ترجیح می‌دهند که حسابداران یا حسابرسان آنها، مدرک کارشناسی ارشد داشته باشند، برای نمونه کارشناسی ارشد حسابداری یا کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی با تخصص در حسابداری. گواهی‌نامه‌ها و مدارک مختلفی برای فارغ‌التحصیلان این رشته وجود دارد، مانند مدرک حسابدار عمومی گواهی‌شده، حسابدار مدیریت گواهی‌شده (Certified Management Accountant) یا حسابرس داخلی گواهی‌شده (Certified Internal Auditor).

استانداردهای حسابرسی چیست؟

استانداردهای حسابرسی، معیاری برای سنجش کیفیّت کار حسابرسان است. انجمن حسابداران رسمی آمریکا برای نخستین بار در سال ۱۹۴۷، استانداردهای ده‌گانه حسابرسی را معرفی نمود. این استانداردها تاکنون جهت انطباق با تغییرات محیط حسابرسی، تعدیل و تغییر یافته‌اند. استانداردهای حسابرسی همراه با طبقه‌بندی آنها در سه گروه ۱) استانداردهای عمومی، ۲) استانداردهای عملیات (رسیدگی) و ۳) استانداردهای گزارشگری به شرح زیر هستند:

استانداردهای عمومی

1. رسیدگی باید توسط شخص یا اشخاصی اجرا شود که دارای صلاحیت و آموزش فنی کافی به عنوان حسابرس باشند.
2. حسابرس یا حسابرسان باید استقلال رأی خود را در تمام موارد مربوط به حسابرسی حفظ کنند.
3. در رسیدگی و تهیه گزارش باید مراقبت حرفه‌ای لازم به عمل آید.

استانداردهای عملیات (رسیدگی)

1. عملیات حسابرسی باید به میزان کافی برنامه‌ریزی شود و در صورت وجود کارکنان، بر کار آنان به گونه‌ای مناسب نظارت شود.
2. برای برنامه‌ریزی حسابرسی و تعیین نوع، زمان و میزان آزمون‌ها باید شناختی کافی از ساختار کنترل داخلی کسب گردد.
3. شواهد کافی و مناسب باید از راه بازرسی، مشاهده، پرس و جو و دریافت تأییدیه کسب شود تا مبنایی معقول برای اظهارنظر نسبت به صورت‌های مالی مورد رسیدگی باشد.

استانداردهای گزارشگری

1. گزارش باید تصریح کند که صورت‌های مالی، طبق اصول حسابداری تهیه شده‌است یا خیر.
2. گزارش باید شرایطی را مشخص سازد که در آن چنین اصولی در دوره جاری نسبت به دوره قبل، به‌طور یکنواخت رعایت نشده‌است.
3. اطلاعات افشا شده در صورت‌های مالی به‌طور منطقی کافی تلقی می‌شود مگر آن که خلاف آن در گزارش بیان شود.
4. گزارش باید یا حاوی یک اظهارنظر درباره صورت‌های مالی به‌طور کلی، یا بیانگر این باشد که نظری نمی‌تواند اظهار شود. هنگامی که نظر کلی نتواند اظهار شود، دلایل آن باید بیان گردد. در تمام مواردی که نام حسابرس به نحوی با صورت‌های مالی ارتباط می‌یابد، گزارش باید به‌طور صریح بیانگر ویژگی هر گونه رسیدگی حسابرس و میزان مسئولیتی باشد که او بر عهده می‌گیرد.

البته مراجع حرفه‌ای هر کشوری تفسیرهایی بر این استانداردهای ده‌گانه می‌نویسند که به آن بیانیه‌های تفسیری استانداردهای حسابرسی گفته می‌شود. در کشور ما نیز سازمان حسابرسی طبق قانون تشکیل آن، مسئول تدوین این بیانیه‌ها است.