پردیس فناوری کیش طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت گروه صنعت و مدیریت شیمی
HPLC یا کروماتوگرافی مایع که نشان اختصاری High-Performance Liquid Chromatography می
باشد و در مواقعی در اصطلاح High-Pressure Liquid Chromatography نیز خوانده می شود،
در واقع دستگاهی است برای جداسازی، شناسائی و مقدار سنجی اجزای یک ترکیب.
کروماتوگرافی از دو بخش کروماتو به معنای رنگ و گرافی به معنای ترسیم می باشد و نشانگر متد قدیمی تفکیک
مواد بر اساس رنگ می باشد. معادل کلمات لاتین گفته شده بالا کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا می باشد.
که با توجه به استفاده حلال ها با فشار بسیار بالا لفظ کروماتوگرافی مایع با فشار بالا هم می تواند استفاده شود.
الفاظ مورد استفاده مکرر در دستگاه HPLC
- فاز متحرک Mobile Phase
- فاز ثابت
- نمونه
- زمان بازداری Retention Time
- پردیس فناوری کیش طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت گروه صنعت و مدیریت شیمی
فاز متحرک Mobile Phase
فاز متحرک در HPLC حلال و یا حلال هائی است که نمونه در پروسه پمپاژ در داخل آنها حل شده و به سمت
ستون کروماتوگراف حرکت می نماید.
فاز ثابت
فاز ثابت دستگاه HPLC موادی در داخل ستون انباشته شده است که اغلب از جنس خاک دیاتومه می باشد.
نمونه
نمونه ترکیبی است اغلب مایع، که اجزای تشکیل دهنده جدا شده و مقادیر کمی و کیفی آن توسط دستگاه HPLC آنالیز می شود.
زمان بازداری Retention Time
زمان بازداری مدت زمانی است که نمونه در داخل ستون HPLC می ماند تا شسته شده و به آشکار ساز برسد.
بخش های مختلف دستگاه HPLC
- پمپ
- انژکتور
- ستون
- آشکار ساز
- کنترل کننده
- گازگیر
پمپ HPLC
کار پمپ دستگاه اچ پی ال سی آنچنانکه از نامش پیداست، پمپاژ حلال و یا حلال ها با فشار بسیار زیاد تا حدود 40
مگا پاسکال و یا بیشتر به سمت ستون کروماتوگرافی است.
این واحد معمولاً از یک تا چهار حلال را به سمت ستون پمپاژ می نماید که بسته به متد های کاری تغییر می کند.
در مواقعی که از یک حلال در دستگاه HPLC استفاده می شود به آن اصطلاحاً ایزوکراتیک یا تک حلاله گفته می شود.
در مواقعی نیاز هست تا از ترکیب ثابت دو یا چند حلال و یا ترکیب متغیر با زمان (برنامه زمانی) استفاده شود که
به این سیستم باینری و یا کواترنری یا چند حلاله و یا گرادیانت می گویند.
سیستم های باینری معمولاً از سرهم بندی یا کوپلینگ 2 پمپ همزمان ساخته می شوند و در مواقعی با استفاده از
یک سیستم شیر چهار مسیره قابل کنترل با کامپیوتر که به ورودی پمپ متصل شده می توان از ترکیب ثابت و یا
متغیر با زمان همه حلال ها استفاده نمود.
پردیس فناوری کیش طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت گروه صنعت و مدیریت شیمی
انژکتور HPLC
انژکتور و یا Injector در واقع نقش تزریق کننده نمونه مورد آنالیز به داخل حلال عبوری را در دستگاه
کروماتوگراف مایع بازی می کند.
این بخش سیستمی است متشکل از چند مسیر که می تواند بین پمپ و ستون قرار گرفته و بتواند در حین عبور
حلال یا فاز حامل با فشار زیاد مقدار معینی از نمونه را به داخل آن هدایت نماید.
مقدار ثابت نمونه در داخل لوله ای باحجم مشخص بنام لوپ در کمین نشسته تا در لحظه فرمان کاربر سوار موج
حلال شده و به سمت ستون کروماتوگرافی حرکت نماید. انژکتور اتوماتیک و یا Autosampler نیز نوع رباتیک
این سیستم می باشد
که می تواند تعداد بسیار زیادی از نمونه را طبق برنامه داده شده کاربر به داخل حلال تزریق نماید.
ستون HPLC
ستون کروماتوگرافی و یا column مرکز جداسازی اجزای نمونه در کروماتوگرافی مایع است. ستون HPLC
لوله ای است فلزی که با مواد نیمه تراوا از جنس خاک دیاتومه با خلل و فرج فراوان پر شده است
که حلال و نمونه حل شده تنها با اعمال فشار از داخل آن عبور داده می شود.
عملکرد این ستون ها به زبان ساده نگهداری و رها سازی مولکول های جزء به جزء ترکیب به ترتیب بزرگی و
یا چسبندگی مولکول ها و قدرت شستشوی نمونه توسط حلال می باشد.
ستون ها بسته به جنس محتوا و قطبیت و طول دارای انواع بسیار متنوعی می باشند که از مصطلح ترین آنها
ستون C18 و C8 می باشد.
پردیس فناوری کیش طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت گروه صنعت و مدیریت شیمی
آشکار ساز یا Detector
دتکتور دستگاهی است که بنابر خاصیتی مثل میزان جذب می تواند غلظت نمونه را دستگاه کروماتوگراف مایع بسنجد.
در بیشتر موارد دتکتور کروماتوگراف یک سیستم اسپکتروفتومتر است که در طول موج خاصی می تواند مقدار و نوع نمونه را نمایش دهد و این دتکتور SPD نامیده می شود.
از دیگر دتکتورهای کروماتوگراف می توان از دتکتور RID نام برد که بر اساس ضریب شکست نمونه آن را
شناسائی و مقدارسنجی می نماید. دتکتور RF، براساس میزان فلورسانس نمونه.
دتکتور MS براساس جرم مولکولی.
کنترلر Controller
کنترلر در دستگاه کروماتوگراف مایع بخشی است که ماژول های دیگر را کنترل نموده و ارتباط همه بخش ها و کامپیوتر را برقرار می نماید.
در پایان اطلاعات اجزای ترکیب بصورت نمودار یا اصطلاحاً کروماتوگراف روی نمایشگر قابل دستیابی است.
دگسر Degasser
قبل از ورود حلال به داخل پمپ در دستگاه HPLC، باید هر گونه حباب هوا و یا گاز دیگر و یا هوای حل شده در حلال از آن زدوده شود.
این کار به دو روش تزریق گاز بی اثر مثل آرگون در داخل حلال در حین لرزاندن حلال و دیگری استفاده از دستگاه گازگیر یا دگسر صورت می گیرد.
امروزه در دستگاه HPLC بیشتر از دستگاه Degasser استفاده می شود که سیستم نیمه تراوای داخل آن گاز را تراوش نموده ولی اجازه خروج مایع را نمی دهد.
از دیگر بخش های یک سیستم HPLC می توان به بخش کنترل کننده دمای ستون یا همان آون ستون اشاره نمود.
یکی دیگر از بخش های این تجهیز، Mixer است که حلال ها و نمونه را قبل از تزریق به ستون بصورت همگن مخلوط می نماید.
پردیس فناوری کیش طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت گروه صنعت و مدیریت شیمی