سیتریک اسید

اسید سیتریک

پردیس فناوری کیش_طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت_گروه فنی و مهندسی

اسید سیتریک یا جوهر لیمو یکی از اسیدهای آلی است که هم در لیموترش و هم پرتقال وجود دارد. فرمول شیمیایی آن C₆H₈O₇ می‌باشد. و نام آیوپاک آن ‎2-hydroxypropane-1,2،3-tricarboxylic acid‎ است. این اسید توسط دانشمند ایرانی جابر بن حیان کشف گردید.

Citric acid
نام‌گذاری آیوپاک2-hydroxypropane-1.2.3-tricarboxylic acid
دیگر نام‌ها3-carboxy-3-hydroxypentanedioic acid
شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس	77-92-9
پاب‌کم	311
کم‌اسپایدر	305
UNII	XF417D3PSL
دراگ‌بانک	DB04272
KEGG	D00037
ChEBI	CHEBI:30769
ChEMBL	CHEMBL1261
کد اِی‌تی‌سی	A09AB04
جی‌مول-تصاویر سه بعدی	Image 1
SMILES C(C(=O)O)C(CC(=O)O)(C(=O)O)O
InChI InChI=1S/C6H8O7/c7-3(8)1-6(13,5(11)12)2-4(9)10/h13H,1-2H2,(H,7,8)(H,9,10)(H,11,12)  Key: KRKNYBCHXYNGOX-UHFFFAOYSA-N InChI=1/C6H8O7/c7-3(8)1-6(13,5(11)12)2-4(9)10/h13H,1-2H2,(H,7,8)(H,9,10)(H,11,12) Key: KRKNYBCHXYNGOX-UHFFFAOYAM
خصوصیات
فرمول مولکولی	C6H8O7
جرم مولی	192.124 g/mol (anhydrous) 210.14 g/mol (monohydrate)
شکل ظاهری	crystalline white solid
چگالی	1.665 g/cm3(1.5g/cm3 for monohydrate)
دمای ذوب	۱۵۳ درجه سلسیوس (۳۰۷ درجه فارنهایت؛ ۴۲۶ کلوین)
دمای جوش	‎175 °C, 448 K, 347 °F decomposes
انحلال‌پذیری در آب	73 g/100 ml (20 °C)
اسیدی (pKa)	pKa1 = 3.09 pKa2 = 4.75 pKa3 = 54 pKa3 = 6.39 6.40
خطرات
خطرات اصلی	skin and eye irritant
ترکیبات مرتبط
ترکیبات مرتبط	sodium citrate کلسیم سیترات
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
Infobox references

اسید سیتریک یک هیدروکسی اسید است. هیدروکسی اسیدها گروهی از اسیدهای کربوکسیلیک هستند که یک گروه عاملی هیدروکسیل به آن‌ها افزوده شده‌است.

اسید سیتریک

اسید سیتریک یا جوهر لیمو یکی از اسیدهای آلی است در لیموترش و پرتقال وجود دارد. یکی از عمده‌ترین کشورهای تولیدکننده آن کشور چین می‌باشد. اسید سیتریک در صنایع نوشابه، آبمیوه، آرایشی و بهداشتی و داروئی استفاده می‌گردد و علاوه بر طعم دهندگی باعث تنظیم PH نیز می‌شود. یکی از ساده‌ترین روش‌هایی که برای تولید آن بکار می‌رود استفاده از قارچ آسپرژیلوس نایجر است. اسید سیتریک در دو نوع ” مونوهیدرات (آبدار) ” و ” آن هیدروز (خشک یا بدون آب) ” به صورت پودر کریستال تولید شده و عموماً در کیسه‌های کاغذی و چند لایه بسته بندی می‌گردد و به فروش می‌رسد.

ویژگی های شیمیایی اسید سیتریک

این ماده می تواند در یک فرم بدون آب یا به عنوان یک مونوهیدرات وجود داشته باشد.

شکل بی آب کریستال از آب گرم به دست می آید، در حالی که مونوهیدرات زمانی ایجاد می شود که اسید سیتریک از آب سرد کریستال شود.

مونوهیدرات میتواند در حدود ۷۸ درجه سانتی گراد به شکل بی آب تبدیل شود. اسید سیتریک در اتانول مطلق (بدون آب) (۷۶ قسمت اسید سیتریک در هر ۱۰۰ قسمت اتانول) در دمای ۱۵ درجه سانتیگراد حل می شود. با تخریب دی اکسید کربن در بالای ۱۷۵ درجه سانتیگراد تجزیه می شود. از سوی دیگر، pH محلول ۱ میلی متری این ماده حدود ۳٫۲ است. pH آب میوه های مرکباتی مانند پرتقال و لیمو بستگی به غلظت اسید سیتریک دارد، به طوری که برای غلظت اسیدی بالاتر بیشتر می شود و برعکس.

نمک این ماده را می توان با تنظیم دقیق pH قبل از کریستالیزاسیون ترکیب آماده کرد. به عنوان مثال، سدیم سیترات را ببینید:

یون سیترات با کمپلکس های فلزی تشکیل می شود. ثابت های پایدار برای تشکیل این مجتمع ها به دلیل اثرکلات بسیار زیاد است. در نتیجه، حتی با کاتدی فلز قلیایی تشکیل می دهد. با این حال، هنگامی که یک مجموعه کلات با تمام سه گروه کربوکسیلات تشکیل می شود، حلقه های کلات دارای ۷ و ۸ عضو هستند که عموماً از نظر ترمودینامیکی پایدارتر از حلقه های کوچکتر کلات است. اسید سیتریک را می توان در یک یا چند گروه کارکردی اسید کربوکسیلیک بر روی مولکول (با استفاده از انواع مختلف الکل ها) استرید کرد تا هر یک از انواع استرهای mono، di، tri و mixed را تشکیل دهند.

کاربرد اسید سیتریک در صنایع غذایی

تولیدات پنیر:

در صنعت پنیر سازی از اسیدسیتریک استفاده می‌شود، به‌ویژه در پنیر موزارلا اسید سیتریک بعنوان کاتالیست جهت تخمیر سریع شیر استفاده می‌شود. تخمیر سریع به این منظور است که در مقادیر زیاد می‌توان پنیر بیشتری را در مدت کمتری تولید کرد.

افزایش عمرمفید:

باکتری برای زنده ماندن به (pH) پایدار نیاز دارد. اسید سیتریک با کاهشPH  محیط از رشد باکتری جلوگیری می کند در نتیجه باعث افزایش عمر مفید غذاهای فراوری شده به‌طور چشمگیری می شود. به‌عنوان مثال مرباها و ژله‌ها، غذاهای کنسروی، محصولات گوشتی و دیگر غذاها.

طعم:

اسید سیتریک علاوه بر افزایش ماندگاری نوشیدنی‌های گازدار و آبمیوه‌ها، طعم ترش خوشایندی را نیز به آن ها می‌دهد.

امولسیفایر:

اسید سیتریک مثل امولسیفایر چربی گیاهی عمل می‌کند. چون چربی‌ها لخته نمی‌شوند، این امر باعث می‌شود که بستنی و لیموناد بافت و طعم همگن و مطلوبی داشته باشند.

نوشیدنی های گازدار:

زمانی‌که اسید سیتریک با سدیم بی‌کربنات مخلوط شود، گازدار می‌شود. در واقع تقریبا 50% تولیدات اسید سیتریک در این نوع نوشیدنی­ ها استفاده می‌شود. مثل نوشیدنی‌های گازدار و پودری و قرص‌های برطرف کننده اسید معده.

آب جو:

چون اسیدسیتریک یک اسید ضعیف است گاهی اوقات برای ایجاد یک محیط اسیدی در تولیدات آبجو استفاده می‌شود.

تسریع جذب:

بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی رایج در یک محیط اسیدی بهتر کار می‌کنند. اسید سیتریک در مکمل‌های غذایی برای تسریع جذب استفاده می‌شود. همچنین بدون اسید سیتریک، قرص ویتامین C کاملاً تلخ است.